Mustaqil ishi mavzu metallarni kesib ishlash

Asbobsozlik niateriallarining tasnifi. Hozirgi paytda qoilanilayotgan asbobsozlik materiallari quyidagilarga bo')inadi:

1. 
   Uglerodli va past legirlangan po'latlar (У10, У12А va B2, Ф, 9XC, ХВГ).
   
2. 
   Tezkesar po'latlar (P6M5, P9K10, P9, P18, Р9М4К8Ф,...).
   
3. 
   Qattiq qotishmalar yoki metallokeramika (BK8, T15K6, TT7K12) va volframsiz qattiq qotishmalar (TMl,TM3,TH-30,KHT-16,...).
   
4. 
   Mineralokeramika va kermetlar (ЦМ332, BOK-60, BOK-63, B3,...).
   
5. 
   O'ta qattiq materiallar (CTM): (Elbor Л, ЛО, ЛП, ЛД; kubonit КО,КП belbor 02).
   
6. 
   Sintetik va tabiiy olmoslar (ACO, ACP, ЛСВ, ACK, ACC; ACM, ACH).
   
7. 
   Abrazivlar (korund, kvars, elektrokorund, monokorund,...).
   

Asboblarning kesish xususiyatlari ularni o'zaro, masalan tempe­ratыra va ishqalanishga chidamlilikIarini taqqoslash orqali baholanishi mumkin (l.l-jadvalga qarang).
Asboblarning yedirilishga chidamliligini oshirish usuliari:
1) Kimyoviy termik ishlov berish (KT1): sianlash, azotlash,
nitrosementitlash, borlash. Masalan, sianlangan asboblarning turg'un-
Iigi 1,5..2 marta ortadi.
2) Yedirilishga chidamli qoplamlar hosil qilish:

1. 
   bug'-gaz fazasidan kimyoviy cho'ktirish orqali TiC, TiN, NiCN, ZrN, MoN, CrN, TaN, ... birikmalar bilan qoplash.
   
2. 
   vakuumli plazma vositasida qoplash. Asboblarning turg'unligi 2-3 marta ortadi.
   

d) epilam (ftorli modda) vositasida yupqa qoplama hosil qilish.
Kesish jarayonining asosiy elementlari.

Metall kesish dastgoxlarida buyumlar ishlashda buyum va asbob bir-biriga nisbatan siljiydi, bu siljish (xarakat) asosiy xarakat, boshkacha aytganda, kesish xarakati bilan surish xarakatiga bo’linadi.

Kesish jarayonining sodir bo’lishiga olib keladigan xarakat asosiy xarakat eki kesish xarakati deb ataladi.

Asosiy xarakat tokarlik stanogida buyumning uz uki atrofida aylanishdan, parmalash stanogida parmaning aylanishidan, frezalash stanogida frezaning aylanishidan, kundalang-randalash dastgoxlarida esa polzunning ilgarilama-kaytar xarakatidan iborat.

Asbobning yunilaetgan materialga botib qirishini ta`minlovchi xarakat erdamchi xarakat eki surish xarakati deb ataladi.

Tokarlik stanogida surish xarakati keskichning yunilaetgan buyum buylab siljishidan parmalash dastgoxlarida-parmaning uz uki buylab surilishidan, frezalash dastgoxlarida esa yunilaetgan buyumning aylanuvchi freza tomon surilishidan iborat.

Buyum yunilaetgan yuzasining asbob kesuvchi qirrasiga nisbatan asosiy xarakat yunalishida vakt birligi ichida utgan yuli uzunligi kesish tezligi deyiladi.

Kesish jarayoni shundan iboratki, bunda kesuvchi asbob uziga kuyilgan R kuchning ta`siri bilan ishlanadigan materialga botishiga intilib, oldin unda elastik kuchlanishli (elastik deformatsiya) xolatini, keyin plastik deformatsiyani yuzaga keltiradi. Asbobning botishi chuko’rlasha borib, kesiluvchi kavatda kuchlanish oshadi. Bu kuchlanish ishlanadigan materialning mustaxkamligidan oshgandan keyin, uning zarrachalari ajralib chikadi. Materialdan deformatsiyalanib va kesilib chikqan kavat qirindi deb ataladi. Kesish davomida materialdan qirindi elementlari uzluksiz ajralib chikishi natijasida, tayerlanma chizmada berilgan ulcham va rasmni ola boshlaydi. Metallarni va boshka materiallarni kesib ishlashda bir-biridan kattaligi va rasmi bilan fark kiladigan turli xil kesuvchi asboblar ishlatiladi, birok ularning xammasida kesuvchi qismining ishlashi takriban bir xil bo’lib, kesuvchi qism pona rasmida tuzilgan. Kesuvchi asboblardan tokarlik va randalash keskichlari asosiylari bo’lib, bo’lar oddiy tuzilishga ega. SHu sababdan, fizikaviy asoslarni

keskichlarda ko’rib utamiz va bu natijalar boshka turdagi asboblarga xam tegishli bo’ladi.

Asbob kesish jarayonini amalga oshirishi uchun, unga kuyilgan kuch (R) materialning kesilishiga karshilik ko’rsatuvchi kuchlari, ya`ni elastik va plastik deformatsiyaga karshilik ko’rsatuvchi, asbob oldingi va keyingi yuzalarining ishlanadigan material bilan ishkalanish kuchlaridan katta bo’lishi (ya`ni ularni enga bilishi) shart.

Plastik deformatsiya yuzaga kelishida materialning bir kavati ikkinchi kavatiga nisbatan siljiydi, natijada issiklik xosil bo’ladi va metallning xossalari uzgaradi. Deformatsiyalangan kavatning qattiqligi va murtligi oshadi. Kesishga yuzaga keladigan plastik deformatsiya ish unumdorligiga, asbobning turgunligiga va ishlangan sirtning sifatiga katta ta`sir kiladi.