Mustaqil ishi mavzu:”Geodeziyada ishlatiladigan o’lchov birliklari” Qabul qildi: Tadjiyev. Sh. T navoiy -2022 Reja

Aerofoto – tasvirlov – osmondan samolyot yordamida joyni suratga olib , tarx va xarita tuzish ;
Marksheyderiya – yer osti qurilishidagi geodezik ishlarni bajarish .
Muhandislik geodeziyasi – turli inshootlar loyixasini tuzish , ularni qurish , ishlatish davrida kerak bo’lgan geodezik ishlarni bajarish bilan shug’ullana- digan fanlarga bo’linadi.
Geodeziyada ishlatiladigan o’lchov birliklari
Ma’lumki geodezik asboblar yordamida burchak , chiziq uzunligi kabi kattaliklar olinadi. O’lchashni bir xil ta’minlash uchun o’lchangan kattaliklar qabul qilingan bilikda bajarilishi shart . 1971-yil o’lchov va og’irlik bo’yicha “XIV Bosh konferensiyasida birlik sistemasi – SI”(System Interna- tional) qabul qilindiki , bu SI BMX da 01.01.1980 – yilda rasmiy hujjat deb ishga tushirildi.
Burchak o’lchashda birlik sifatida radian qabul qilinadi . Radian ikki radius orasidagi yoy bo’lib , uning uzunligi radiusga tengdir. 1 radianning radius o’lchovidagi qiymati ga teng . (1 rad= ) .
GOST 8016 – 81 ga ko’ra BMX da burchak birligini tekshirish tartibi keltirilgan. Bunda birinchi davlat etaloni bo’yicha o’lchangan birlik asos qilib olingan. Birinchi davlat etaloni 36 qirrali kvarsdan yasalgan prizma , burchak o’lchovchi avtokollimatsion uskuna , sonli sanoq oladigan va ko’p qirrali prizma turadigan xontaxtalardan iborat. Bu etalonda o’lchash birligi 0.02 sek o’rta kvadratik xato bilan o’lchanadi.
Radian o’lchovi riyoziy xisoblash ishlarida qo’llaniladi. Bunda burchak qiymati yoy uzunligining radiusga bo’lgan nisbati bilan ifodalanadi. Aylana uzunligining radiusga nisbati deb olinganda , deb yozish mumkin. Bir radianning gradus o’lchovidagi qiymatini deb belgilasak bo’ladi. Uning gradus tizimidagi qiymati bo’ladi. Radianning grad qiymati larga teng.
Gradus o’lchovi. GOST 23543 – 78 (geodezik asboblar) ga kura sanoatimizda ishlab chiqarilayotgan burchak o’lchash asboblari va xisoblash jadvallari gradus o’lchoviga moslashgan. Gradus o’lchovida aylana 360 gradus , 1gradus = 60 daqiqa, 1 daqiqa = 60 sek. Burchak qiymati kabi yoziladi.
Radian va gradus o’lchovlari orasidagi munosabatni quyidagicha yozish mumkin:

Bunda : – burchakning radian qiymati; – burchakning gradus qiymati.