Mustaqillik yillarida o’zbekiston respublikasi rivojlanishining makroiqtisodiy ko’rsatkichlari taxlili rivojlanishining makroiqtisodiy ko’rsatkichlari taxlili

Iqtisodiy tahlil va prognozlashning ilmiy asoslari

Sektorlar o‘rtasidagi o‘zaro iqtisodiy bitimlar quyidagi asosiy makroiqtisodiy hisoblarda qayd etiladi:
milliy hisoblar tizimi
to‘lov balansi
monetar hisoblar
byudjet sektori hisoblari

Iqtisodiy tahlil va prognozlashning ilmiy asoslari

• iqtisodiyot sektorlari bo‘yicha daromadlar va xarajatlarning tengligi har bir sektorning byudjet bilan cheklanishini belgilab beradi;

birinchidan,

• ushbu ayniyatlar orqali alohida sektorning iqtisodiyotning boshqa sektorlari bilan o‘zaro bog‘liqligi aniqlanadi.

ikkinchidan,
Makroiqtisodiy dasturlashning asosida asosiy iqtisodiy ayniyatlar yotadi. Ularning muhimligi quyidagilardan iborat:

Iqtisodiy tahlil va prognozlashning ilmiy asoslari

iqtisodiyotning byudjet bilan cheklanishi tovarlar va xizmatlarni ishlab chiqarishdan olinadigan barcha daromadlar ishlab chiqarilgan tovarlar va xizmatlar uchun barcha xarajatlarga tenglashtirilishi kerak, bu quyidagi ayniyatni ifodalaydi:
Y + M = C + I + G + X
yoki
Y = C + I + G + X – M
Mazkur ayniyat daromadning rezidentlar umumiy xarajatlari (C+I+G) va sof eksporti (X-M) yig‘indisiga tengligini tasdiqlaydi.
Agar daromad (Y) YAIM (GDP)ni o‘zida namoyon etsa, u holda sof eksport hajmi tovarlar va nofaktoriy xizmatlar eksporti bilan importi o‘rtasidagi farqqa (ya’ni Xn = tashqi savdo aylanmasining saldosiga) teng.

Iqtisodiy tahlil va prognozlashning ilmiy asoslari

Agar daromad (Y) yalpi milliy mahsulot (GNI)ni o‘zida namoyon etsa, u holda sof eksport tovarlar, noomil xizmatlar va chet eldan sof omil daromadlarni (Yf) o‘z ichiga oladi, bu o‘z miqdoriga ko‘ra to‘lov balansiga mos keladi, u holda
GNI = Y = C + I + G + (X - M + Yf )
Jamg‘armalar va investitsiyalar tengligini quyidagicha soddalashtirilgan tarzda chiqarish mumkin. Dastlab unda davlat sektori, demak, soliqlar ham mavjud bo‘lmagan yopiq iqtisodiyotni ko‘rib chiqamiz. U holda
YAIM xarajatlari = Iste’mol + Investitsiyalar
Ta’rifga ko‘ra jamg‘armalarni quyidagicha yozishimiz mumkin, daromad, yoki daromadlar bo‘yicha o‘lchanadigan ya’ni,
YAIM = Jamg‘armalar + Iste’mol