Mutaxassislarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti pedagogika va psixologiyasi

8.Amaliy munosabatlarni taklif qiling. Suitsidentga: “O’ylab ko’r, sening 
o’liming yaqinlaringga qanday g’am keltiradi”, deyish o’rniga, undan xayoliga 
kelmagan puxta alternativ qarorlar o’ylab ko’rishni so’rang. 
Suitsid profilaktikasining muhim vazifalaridan biri shundaki, ruhiy noxushlik 
sabablarini aniqlashga yordam berish. Bu qiyin kechishi mumkin, chunki suitsid 
“rivojlanadigan muhit” maxfiy hisoblanadi. Ayniqsa, munozara uchun sabab 
bo’ladigan savollar shunday bo’lishi mumkin: “Oxirgi vaqtlarda senga nima bo’ldi?”, 
“Bunday o’zgarishlardan so’ng sening hayotingda qanday o’zgarishlar ro’y berdi?”, 
“Qachon sen o’zingni yomon his qilding?”, “Atrofdagilarning qaysi biriga bular 
tegishli?” Maxfiy ravishda o’z joniga qasd qiluvchining muammolarini 
chuqurlashmasdan turib mumkin darajada aniqlashga undash lozim. 
Qizishib turgan odam o’z his-tuyg’ularini uyalmasdan gapirishi zarur, hatto 
salbiy hislargacha, ya’ni nafrat, o’ch olish kabi. Agar odam o’z tuyg’ularini oshkor 
qilgisi kelmasa, unda: “ Menimcha, sen juda xafasan” yoki “Menimcha, sen hozir 
yig’lab yuborasan” kabi javob qaytarishingiz mumkin. Yana shunday deyish 
mumkin: “Sen baribir bezovtasan. Menga o’z muammolaringni aytsang, seni 
tushunishga harakat qilardim”.
Muhim psixik jarohatlanish vaziyati turmush o’rtog’i yoki bolalari bilan o’zaro 
aloqa uzilganda ro’y berishi mumkin. Odam hal bo’lmaydigan g’am-tashvish yoki 
bironta somatik kasalliklardan aziyat chekadi. Shuning uchun uning barcha his-
tuyg’ulari va tashvishlariga e’tibor qaratish zarur. Agarda inqirozli vaziyat va 
tuyg’ular aks etgan bo’lsa, unda ilgari bunday vaziyatni qanday hal qilganini 
aniqlashtirish kerak. Bu “mavjud muammolarni echish uchun vositalarni baholash” 
deb nomlanadi. Bunday savollar berish mumkin: “Ilgari senda bunga o’xshash 
muammolar bo’lganmi?” Ilgari bunday muammoni qanday hal qilganini bilish, ya’ni 
buni birga hal qilish yagona imkoniyat sanaladi. Bu mavjud mojarolarni hal 
qilishning uchun ham foydalidir. 

---

94 
Odam uchun ijobiy muhim narsani, u yana nimalarni qadrlashini aniqlashga 
urining. Uning hayotidagi eng yaxshi damlar haqida gap ketganda, undagi 
jonlanishga, ayniqsa, ko’zidagi o’zgarishlarga e’tibor bering. Uning uchun 
erishganlarining qaysinisi ahamiyatli? Uni hayajonlantirayotgan odamlar kimlar? 
Hayotiy vaziyatlar tahlil qilingach, bironta imkoniyat tug’ilmadimikan? Umid 
uchqunlari paydo bo’lmadimi?