Mutaxassislik ishi

O'quvchilarni mavzuga qiziqtirish uchun motivatsiya!!!

20-asrning boshlarida eng katta inqilob fizikada sodir bo'ldi. Klassik fizika qonunlari mikromodalaning hodisalariga tatbiq etilmasligi aniq bo'ldi. Yorug'likning ikki tomonlama tabiati haqida fikrlar mavjud edi. Maks Plank atomlar elektromagnit energiyani alohida qismlarda - kvantalarda chiqaradi, deb taxmin qilgan. Dunyo olimlari yorug'lik hodisalarini o'rganish bo'yicha tajribalar o'tkazdilar va 1887 yilda Gertz fotoelektr effekt deb ataladigan hodisani kashf etdi.

Biz bugun ushbu hodisani o'zimiz uchun sinfda kashf etishga harakat qilamiz. Fotoelektr hodisasi, uning qonuniyatlari bilan tanishib chiqamiz. "Fotoeffekt" mavzusi hali ham "Fizika" fanini o'rganishda nafaqat dolzarb, balki majburiydir. Quyosh panellari va kvantli kompyuter siz bilishingiz kerak bo'lgan kichik narsalardir.

1. Fotoelektrning insonning amaliy hayotidagi ahamiyati nimada?

2. Fotoelektr hodisasi.

3. Fotoelektr effekti qonunlari.

4. Fotoeffektni qo'llash.

Yorug'likning kvant tabiati XIX asr oxiri XX asr boshlarida fanga ma’lum bo'ldi. O'sha paytgacha yorug'likning to'lqin tabiati Yevropalik tadqiqotchi olimlar tomomnidan juda yaxshi o'rganildi hamda ko'plab tabiatdagi optik hodisalar sabablari to'lqin nazariyasi asosida tushuntirib berildi. Lekin, keyinchalik ba’zi o'tkazilgan tajriba natijalarini bu to'lqin nazariya asosida tushuntirish samarasiz bo'ldi. Masalan, absalyut qora jismning nurlanishi, nurlanishdagi energiya taqsimoti, fotoeffekt, Komton effekti va boshqa hodisa sabablarini to'lqin nazariya tushuntirib bera olmadi. Shunda Maks Plank tomonidan yorug'lik energiyasi porsiya-porsiya, ya’ni kvantlar ko'rinishida nurlanishi va bu nurlanish chastotaga to'g'ri proporsional ekanini ta’kidladi. Albert Eynshteyn esa yorug'lik nafaqat kvantlar tarzida nurlanadi, balki kvantlar tarzida tarqaladi va kvantlar tarzida yutiladi degan g'oyani o'rtaga tashladi. Demak, Plank va Eynshteyn fikriga ko'ra yorug'lik dastasidagi energiya uzluksiz bo'lmasdan, balki bu energiya foton deb ataluvchi zarralardagina mujassam ekan.

Yorug'lik-to'lqin uzunligi taxminan = 400-770 nm bo'lgan elektromagnit to'lqindir. Elektromagnit to'lqinlar esa zaryadli zarrachalaming tezlanuvchan harakati vaqtida uchib chiqadi. Zaryadli zarracha esa moddani tashkil qilgan atomlar tarkibidagi eletronlardir. Royalning torida tovush bo'lmagani kabi, atomlaming ichida ham yorug'lik bo'lmaydi. Royal toriga zarb berilganda undan ovoz chiqqani kabi, atomlar ham uyg'otilganda ulardan yorug'lik chiqadi. Atomni uyg'otish uchun unga biror miqdor energiya berish kerak. Uyg'ongan atom olgan
energiyasini darhol elektromagnit to'lqin tarzida nurlab yuboradi. Atom har doim nur chiqarishi uchun unga tashqaridan har doim energiya kelib turishi kerak. Atomni uyg'otish uchun kerak bo'lgan energiyaning olinish manbasiga qarab nurlanishning quyidagi turlarga bo'linadi: