N. A. Egamberdieva n. A. E g a m b e r d ie V a

xonaqoh va boshqalar.
IX asr boshlarida binolarni qurishda xom gMsht va paxsa ishlatilgan. 
Keyinchalik 
m a’muriy va jam oa binolaripi qurishda pishiq gMshtdan 
foydalanila boshlangan. Turar jo y binolarini qurish ishlarida esa, sinch 
va 
paxsa asosiy o‘rinni egallangan. Pardoz ishlarida esa, somonli 
loysuvoq, ganch, sirlanmagan koshin va sopol plitkalardan foydalan­
ganlar. XII asrdan sirlangan koshin va mayolika ishlatish usuli kashf 
etilgan.
IX -X asrlarda xom gMsht va paxsadan bunyod qilingan imoratlar 
turli holatda saqlanib qolingan. Afrosiyobda Somoniylar qasrining bir 
qismi saqlangan. U nafis o ‘ymakorIik usulida bezatilgan. Termiz 
yaqinidagi Qirqqiz qal’asi xom gMsht va paxsadan qurilgan hashamatli 
boMib, uning asosiy devorlari bugungi kungacha saqlanib qolgan. 
Bunday hoi nihoyatda kam uchraydi. Arxeologlar bu qalaning yaxshi 
saqlanishini 
loy 
qorish 
va 
uni 
ishlatish 
texnologiyasining 
mukammalligida deb bilishadi va bu uslub vaqt o ‘tishi bilan unitilib 
ketgan deb hisoblashadi. Qadimiy Xorazm hududidagi Qavat qala ham 
yaxshi saqlangan.
Bu davrda pishiq gMshtdan dastlabki imoratlar bunyod qilina 
boshlangan. Bunga Buxorodagi Ismoil Somoniy maqbarasini misol 
keltirish mumkin. Bu inshoot Ismoil Somoniy 
davrida (873-907 yy.) 
qurilgan. Bu maqbara nafaqat 0 ‘zbekiston, balki butun 0 ‘rta Osiyo 
m e’morchiligi 
durdonasi hisoblanadi. Imorat kubsimon shaklda boMib, 
tashqi tomonlarining uzunligi 10 metrga yaqin, ichki tomoni 7,2x7,2 
metr boMib, usti gumbaz tarzida yopilgan. Binoning qurilishida
129

---

ishlatilgan asosiy g ‘ishtning razmeri 
23x23x3 sm, kichkina g ‘ishtlar 
12x12x3 sm, yirik gMshtlarning oMchami 60x63x6,5 sm boMgan. 
M aqbaraning qurilish 
uslubi 
ilk o ‘rta asrlardagi 
otashparastlar 
ibodatxonasining olovxonasiga o ‘xshaydi.
Sam arqand viloyati Tim qishlog‘idagi A rab-ota m aqbarasi ham bu 
davrga oid diqqatga sazovor binolardan biridir. Bu m aqbarada dastlabki