N. Bozorboyev, X. I. Yusupov, R. A. Narov, A. M. Ilmuradov, V. Rasulov, B. T. Xushnazarov, F. N. Bozorboyev, I. N. Salimova Bino va inshootlarni barpo etish texnologiyasi darslik

Ochiq drenaj koeffitsiyenti filtratsiyasi kichik va grunt suvlari sathini
juda ham chuqur bo‘lmagan 0.3...0.4 m ga tushirishda qo‘llaniladi. Drenaj
chuqurligi 0.5...0.7 m bo‘lgan ariqlar kurinishida qurilib , tubiga qalinligi 10...15
sm bo‘lgan yirik qum, shag‘al yoki sheben qatlami yotqiziladi.
Yopiq drenaj − chuqur joylashgan suv oqiziladigan tomonga
nishablikga ega va oqiziladigan suvlarni nazorat qiluvchi quduqlar sistemasidan
iborat transheya bo‘lib, u dren materiallar (sheben, shag‘al, yirik qum) bilan
to‘ldiriladi. Drenaj arig‘i usti mahalliy grunt bilan yopiladi.
Yanada samaraliroq drenajlar qurilganda transheya tubiga yon tomonlari
teshikli – diametri 125...300 mm bo‘lgan keramik, beton, asbosementli quvurlar
yoki ayrim payt oddiy lotoklar yotqiziladi. Quvurlardagi teshiklar yopilmay ,
quvurlar ustidan yaxshi drenli material to‘kiladi. Drenaj ariqlarini chuqurligi
1.5...2.0 m, yuqori qismi bo‘yicha kengligi 0.8...1.0 m. Ko‘p hollarda quvur
ostiga qalinligi 0.3 m gacha bo‘lgan shebenli zamin yotqiziladi.Tavsiya etilgan
grunt qatlamlari:
1) shag‘al qatlamida ustiga o‘rnatiladigan drenaj quvur;
2) yirik qum qatlami;
3) o‘rta yoki kichik zarrali qum qatlami. Hamma qatlamlar qalinligi 40
sm dan kam emas.
4) 30 sm gacha mahalliy grunt qatlami.
Ushbu drenajlar tutash poydevor qatlamlaridan suvni yig‘ib yaxshi
qochiradi, shuning uchunkim suvning quvurdagi tezligi dren materialdagidan
yuqoriroq.Yopiq drenajlar yerni muzlash qatlamidan pastroqda joylashgan

---

48

bo‘lishi va 0.005% dan kam bo‘lmagan nishablikka ega bo‘lishi kerak.
Drenajlar bino va inshootlarni barpo etishni boshlangunga qadar yaratilgan
bo‘lishi kerak. Quvurli drenajlar uchun keyingi yillarda g‘ovakli beton va
keramzit shishadan yasalgan quvurfiltrlar keng qo‘llanilmoqda. Quvurfiltrlar
qo‘llanilishi mehnat sarfi va ishlarni narxini ancha kamaytiradi. Ular diametri
100 va 150 mm , devorlari ko‘p sonli g‘ovakli teshiklardan iborat quvur bo‘lib,
suv unga sizib kirib qochiriladi. Quvurlarni konstruksiyasi ularni oldindan
tayyorlangan tekislangan zaminga mashina yordamida yotqizishga imkon
beradi.