N e I t va gaz m ahsulotlarining I izik-kimyoviy tahlili


 .1 - § . Ultrabinafsha spektroskopiya (U B )


Download 4.68 Mb.
Pdf ko'rish
bet13/103
Sana27.07.2023
Hajmi4.68 Mb.
#1662953
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   103
Bog'liq
Neft vf gaz mahsulotlarininu fizik-kimyoviy tahlili. Fozilov S.F, Mavlonov B.A va boshqalar

3 .1 - § . Ultrabinafsha spektroskopiya (U B ).
N eft mahsulotlaridan olingan k o ‘p atomli 
m olekulalar spektrlari
M od dalarn i optik spektrining qisqa to ‘lqinli k o ‘rinadigan qismiga 
yondosh sohasini tekshirish bilan shug‘ullanadigan spektroskopiya 
ultrabinafsha spektroskopiya deyiladi. U ltrabinafsha spektroskopiya 
elektronlarning bir energiya p o g ‘onasidan boshqa energiya p og‘on a- 
siga o ‘tishiga asoslangan. S huning uchun bu spektm i k o ‘p hollarda 
elektron spektr deb h a m ataladi. M olekulaning h a r qanday elektron 
h olati shu m olekulaning aylanm a va teb ran m a q o ‘zg‘algan holatga 
o ‘tkazish u ch u n kerakli energiya elektronlarni yuqoriroq energetik 
p og ‘onaga o ‘tkazish uchun talab qilinadigan energiyadan kichik b o ‘- 
lishi m a ’lum . Shuning u ch u n ham m olekulaga energiyasi a n ch a katta 
b o ‘lgan ultrabinafsha n u rlar tushirilganda uning h a r uchala (aylanm a, 
tebranm a, elektron) energiyasi o ‘zgaradi. U holda ultrabinafsha (U B )- 
spektrlar ju d a m urakkab b o ‘lishi m um kin, chunki spektrda uch xil 
energiya o ‘zgarishiga m os keladigan chiziqlar kuzatiladi. A ylanm a 
va tebranm a spektrlar, b a ’zan spektming nozik strukturasi ham deyiladi.
N ozik strukturalar UB-spektrlam i 
interpretatsiya (ya’ni izoh berish) 
qilishda ju d a qiyinchilik tug ‘di- 
radi. B uni osonlashtirish uch u n
m o d d alar spektrlari eritm ada oli- 
nadi. Erituvchi m olekulalari eri­
gan m oddaning aylanm a-tebran- 
m a h a ra k a tig a x a la q it b e rg a n i 
sababli spektr eritm ada olinganda 
nozik strukturalar b o ‘lm aydi yoki 
ju d a kam kuzatiladi (
8
-rasm ).
K o ‘p m oddalar ultrabinafsha 
n u r qism idan 100 dan 400 nm
8-rasm. Sirka aldegidining U B - 
spektrlari (I) gaz fazada, (II) spirtda.
H
22


gacha nurlanishiga, b a ’zi birikm alar esa ko'rinadigan n u r qism ida 
400 dan 800 nm gacha nurlanishiga ega bodadi.
U ltrabinafsha spektroskopiya neft va gazdan sintez qilingan orga­
nik birikm alarni, shuningdek, o ‘sim lik va hayvonlar organizm idan 
ajratib olingan yangi tabiiy birikm alarning tuzilishini o ‘rganishda 
katta aham iyatga ega.
H ar qanday m oddaning ultrabinafsha spektrini olish m um kin. 
B uning u c h u n am alda m oddalarni erituvchisi sifatida 95% li etil va 
m etil spirt, dietilefir, geksan h am da geptan ishlatiladi.
U B -spektroskopiya to d q in uzunligi 100—800 m m k bodgan nur 
t a ’sirida valent elektronlam ing bir orbitaldan ikkinchisiga o ‘tishida 
ular yutadigan nurning to d q in uzunligi va tezligini odchashga asos­
langan. E lektron spektroskopiyada jam i o ‘tishlar u c h ta katta g u aihg a 
ajratiladi.

Download 4.68 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   103




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling