N. U. Arabov I f. d, professor

2.4.2-rasm. Yagona axborot tarmog'iga ega B2B elektron tijorat tizimi

• 
  Elektron birjalar. Ular kataloglarga qaraganda ancha mu- rakkab va amalda haqiqiy birjalarga o'xshaydi. Ular asosan iste'mol tovarlari, masalan, don, qog'oz, metall va boshqalar sav- dosi uchun ishlatiladi.
  
• 
  Elektron jamoa. Biznes bilan shug'ullanish har doim ham hamma uchun tanish bo'lgan savdo operatsiyalarini amalga oshirish bilan bog'liq emas. Biznes sheriklar ishtirokini talab qi- lishi mumkin bo'lgan ko'plab boshqa sohalar mavjud. Masalan, turli xil tadqiqotlar, siyosiy lobbilar yoki fikr almashish. Internet kuchlar va qiziqishlarni birlashtirish uchun mukammal vositadir.
  

Bugungi kunda elektron tijoratdagi barcha bitimlarning katta qismi aynan shu modelga to‘g‘ri keladi; Ushbu sektorda tashkilotlar o‘rtasidagi munosabatlarning juda keng doirasi mavjud: tovarni ishlab chiqaruvchi uni o‘z yetkazib beruvchilari yoki sotuvchilar orqali sotishga harakat qiladi, ular esa o‘z navbat- ida dilerlar orqali ishlaydi.
Internetda B2B tizimlariga savdo maydonchalari, bir- jalar, kim oshdi savdolari va portallari kiradi. Internet asosiy maqsadi - B2B yechimlari - hamkor izlashni soddalashtirish, xulosa vabitim ijrosini ta'minlash
B2 C modeli (Business-to - Consumer, Biznesdan - Iste'molchiga)
B2C - bu o‘z mahsulotlarini boshqa korxonalarga emas, balki oxirgi iste’molchiga sotadigan klassik biznes. Aynan mana shunday ish sxemasi butun dunyoda eng ommaviy hisobla- nadi. B2C an’anaviy do‘kon bo‘lib, u yerda odamlar o‘z ehtiyoj- lari uchun mahsulot sotib oladilar. B2C - bu oxirgi iste’molchiga sotish .
B2C - iste’molchi uchun biznes, bugungi kunda elektron tijoratning eng mashhur shakli. Bunday holda, faoliyat oxirgi iste’molchiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri sotishga qaratilgan.
B2C-sotuv - bu tijorat korxonaning chakana savdo biznesin- ing faoliyatini tasvirlash uchun ishlatiladigan atama. Bunday kom- paniyalar boshqa kompaniyalar uchun emas, balki ommaviy xari- dor uchun mo‘ljallangan maxsus texnologiyalardan foyda- lanadilar.
Iste’molchi bilan o‘zaro munosabatlarning bunday tizimi quyidagicha tavsiflanadi:

• 
  jismoniy shaxslar o‘z ehtiyojlari uchun mahsulot sotib oladilar;
  
• 
  iste’molchi mutaxassis emas;
  
• 
  sotib olish ko‘pincha hissiy holatda bo‘ladi;
  
• 
  qisqa savdo aylanishi;
  
• 
  o‘xshash yechimlar va marketing shablonlaridan foyda- lanish;
  
• 
  ommaviy savdo.
  

B2C dunyoning istalgan burchagidagi iste’molchilarga to- varlar va xizmatlarni yetkazib berishni osonlashtiradigan yangi savdo texnologiyasini yaratmoqda. B2C modelining afzalligidan biri savdo qilishda vositachilar minimal soni. Vositachilarni yo‘q qilish joylarda raqobatbardosh narxlarni belgilash va ularning oshishiga imkon beradi (vositachilarning foizi bundan mustasno), bu esa yuqori daromadga olib keladi.
Iste’molchilar uchun sotib olishda asosiy sabab assorti- mentdir. Bu qanchalik keng bo‘lsa, savdo shunchalik samaraliroq (misol sifatida, mijoz hayoti uchun zarur bo‘lgan hamma narsani sotib olishi mumkin bo‘lgan gipermarket).
Bundan tashqari, ulush ommaviy savdoga, ya’ni ko‘p sonli bitimlarga qo‘yiladi. Supermarketda kuniga minglab va o‘n minglab savdo-sotiq amalga oshiriladi. B2C bozorning ehtiyojlariga e’tibor qaratib, oqim ustida ishlaydi, shuning uchun ba’zi noyob va qimmat mahsulotlar kamdan kam sotiladi .
Klassik B2C sotish texnikasi B2B-dan juda farq qiladi (2.4.1- 2.4.2-jadvallar).

1. 
   jadval