N. X. Ermatov, B. Y. Nomozov, D. G’. Azizova, M. X. Ashurov, A. I. Abdirazakov, R. S. Bekjonov

 
2.4.Uyumni ratsional ishlatish prinsipi 
Bitta kon uchun, uning geologo-fizik tavsifi bo‘yicha ishlatish quduqlari soni, 
ishga tushirilish vaqti va ishlash texnologik rejimi har xil bo‘lgan bir nechta ishlatish 
variantini taklif qilish mumkin. Ishlash tizimini loyihalashda qatlam bosimini ushlash 
usulining turli usullaridan foydalanish ko‘zda tutiladi. Har bir variant o‘zining neft 
qazib olish sur`ati, ishlash vaqti va neftberaoluvchanlik koeffitsientiga ega bo‘ladi. 
Shunga mos har bir variant iqtisodiy tavsifiga ega bo‘ladi. Ushbu variantlardan 

---

22 
ratsionali tanlanadi. Buning uchun ratsional ishlash tizimi kriteriyasini o‘rnatish 
kerak bo‘ladi. 
1. Quduqlarning o’zaro ta’siri darajasi. Yer osti gidravlika kursidan 
ma‘lumki quduqlar orasidagi masofani uzaytirilsa o‘zaro ta`siri pasayadi. Bir xil 
quduq tubi bosimi saqlansa debit ortadi. Shundan kelib chiqib quduqni burg‘ilash va 
jixozlariga ketgan xarajat tez qoplanadi. 
Quduqlar orasidagi masofani uzaytirish kondagi quduqlar sonini kamaytiradi 
va jami qazib olish miqdori kamayadi, konni ishlatish vaqti uzayadi. Tuzilishi har xil 
uyumlarda quduqlar orasidagi masofani uzaytirish kichik linzali oraliqlarda va 
o‘tkazuvchanligi past qatlamchalarda neftning qolib ketishiga sabab bo‘ladi. 
Shunday qilib, quduqlarning o‘zaro ta‘sirining kichikligi ratsional ishlash 
tizimining 
kriteriyasi 
bo‘lib xizmat qilolmas ekan. 
2. Yuqori neftberaoluvchanlik koeffitsienti. Qatlamni siqib chiqarish 
jarayoni bilan to‘liq qoplash orqali, ya`ni qachon suv-neft chegara yoki gaz-neft 
chegara 
uyumning 
barcha 
qatlamchalaridan 
o‘tgan 
holatda 
maksimal 
neftberaoluvchanlikka erishish mumkin. O‘tkazuvchanligi past qatlamda oqimni hosil 
qilish uchun bosim gradienti va suyuqlik zarrachalarining tezligi yuqori bo‘lishi 
kerak bo‘ladi. Har xil qatlamda maksimal neftberaoluvchanlik koeffitsiyentiga 
erishish uchun quduqni zich joylashtirish talab qilinadi. 
Yuqori neftberaoluvchanlik bosimli rejimlarga xosdir. Tabiiy energiya yetarli 
bo‘lmasa qatlamga gaz yoki suv haydab sun`iy suv bosimi yoki gaz bosimi rejimini 
hosil qilishimiz kerak bo‘ladi. 
Quduqlarni zichlashtirish va qatlam bosimini ushlash quduqni burg‘ilash va 
jixozlash uchun kapital xarajatni ko‘paytiradi. Shunday ekan yuqori 
neftberaoluvchanlik ratsional ishlash tizimining hal qiluvchi kriteriyasi bo‘lolmaydi.