N. X. Ermatov, D. G‘. Azizova, N. M. Avlayarova, B. Yu. Nomozov, R. S. Bekjonov, A. I. Abdirazаkov, M. X. Ashurov

Nasos sexining yordamchi tizimlari. 
Magistral nasoslarni berilgan parametrlari bilan foydalanishni normal 
ta’minlash uchun quyidagi yordamchi tizimlar mavjud bo‘lishi zarurdir: 
- 
sirt zichlamalarini yuksizlantirish va sovitish; 
- 
podshipniklarni moylash va sovitish; 
- 
sirt zichlamalri orqali oqib chiqqan suyuqliklarni yig‘ish; 
- 
siqilgan havoni uzatish va tayyorlash; 
- 
aylanma suv ta’minotini va suvni havo bilan sovitish; 
- 
nazorat vositalari va nasos agregatini himoyasi. 
XI.5-rasm. Oraliq NKS sida nasoslarni bog‘lanishini texnologik sxemasi: 
1-oqib chiqqan suyuqlik uchun sig‘im; 2-oqib chiqqan suyuqlikni haydab chiqarish uchun nasos; 3-
asosiy nasoslar. 
Nasos agregatining nazorat va himoya qilish vositalari. 
XI.6-rasm. Asosiy nasos agregatini avtomatik himoyasi va o‘lchash sxemalari. 
Asosiy agregatlarni ishga qo‘shishda yordamchi jihozlarni ishga tushirish ham 
qatnashadi. 

---

168 
Nazorat-o‘lchov asboblari (yangi sotib olinadigan, ta’mirdan chiqarilgan va 
foydalanilayotganlari) o‘rnatilgan muddatlarda davlat tekshiruvidan o‘tkaziladi. 
Davlat tekshiruvi davri oralig‘idagi NO‘A mexaniki asboblarni tashqi tomondan 
majburiy nazoratini quyidagi muddatlarda ishlatishni nazorat –sinovini olib boradi: 
ishlatilayotgan manometrlarni, termometrlarni va boshqa asboblarni-bir oyda 1 
martadan kam emas; shitli (texnik) elektr o‘lchov asboblarini-3 oyda 1 martadan kam 
emas. 
Siqilgan havoni uzatish va tayyorlash tizimi. 
Havo uzatmalarini iste’moli, NO‘A qurilmalari va avtomatikalar uchun 
mo‘ljallangan. U kompressorning tarkibiy qismi hisoblanadi. Havoni tozalash maxsus 
filtrlarda amalga oshiriladi, quritish esa-avtomatik qurilmada (UOVB-5). Blok-
boksdan tashqaridan kompressor yordamida olinadigan havo quritishdan oldin 
issiqlik almashgichlarda + 30°C gacha sovitiladi. Havoni sovitish uchun 0,2-0,5 
m
3
/soat hajmidagi suv 0÷25 °C da haroratda beriladi. Issiqlik almashgichdagi suvning 
bosimi 0,5÷0,6 MPa.dan oshib ketmaydi. NO‘A larini va avtomatika tizimi ishdan 
chiqmasligi va buzilmasligi uchun havo doimiy ravishda tozalanadi va quritiladi.