Nafas olish a`zolari sistemasi reja

Ishni rasmiylashtirishga doir tavsiyalar: Mavzuga oid rasmlarni al’bomingizga chizing. erkin oyoq muskul larini lotincha nomini va ularni joylashgan o`rniga qarab ketma-ket daftaringizga yozing.
Bug`in va boylamlar (Artralogiya).
Bugin va boylamlarni urganuvchi fan Astrologiyadir. Bugin va boylamlar tana sklet suyaklarini joylashish ishga yordam beradi. Tana sklet suyaklari bugin va hosil qilib bo`yin va umurtqalari ensa suyagi bilan bevosita bo`g`im hosil qilib birikadi. Ko`krak umurtqalari birikishi ko`krak kafasini hosil qiladi. Uz navbatida ko`krak kafasi elka kamari (O`mrov va ko`krak) suyaklari yordamida qo`l ning erkin suyaklari bilan bugin hosil qilib birikadi.
Dumgaza umurtqaralari chapnok suyaklari bilan birlashib yaxlit chanokini hosil qiladi. Chanok suyaklariningtanasiga hosil bulgan sirka kosasi suyagining proksimon uchi bilan bugin hosil qilib birikadi. Shu bois umurtqa pag`onasi skeletining negizi deb karaladi.
Suyaklarning birlashuvi.
Odam tanasidagi barcha suyaklar birikishi natijasida tana skeleti xosil bo`ladi. Suyaklar birlashuvi anatomik-fizialogik xususiyatiga kura uch turga bulinadi

1. Xarakatsiz (uzluksiz) birlashma –sinartrosis.

   
   

2. Xarakatchan (uzlukli bugin) birlashma-diarthrosis.

   
   

3. Yarim bugin (chala bugin)- hemiartrosis.

   
   

Xarakatsiz eki kam xarakatli birlashmada suyaklar uzaro tog`ay yoki kushuvchi parda yordamida birlashadi va uz navbatida uchga bulinadi.

1. 
   Sindesmos - suyaklar tolali biriktiruvchi tukimalar vositasida birikadi. Maslan boldir va bilak suyaklararo parda vositasida birikishi, kalla skeleti kopkogi suyaklarining chok xosil kilib birikishi.
   
2. 
   Sinxondroz birikish: suyaklar tog`ay tukimasi ishtirokida birikadi. Masalan, kovurgalarning tushga birikishi yoki umurtka suyagi tanalarining tog`ay diski vositasida birikishi. Sinostoz - suyaklarning uzaro bevosita birikishi, msalan 5 ta dumgaza umurtkasining bitta dumgaza suyagiga birikishi. Xarakatchan birikishda suyaklar bugimlar xosil kiladi. Bunda bugim xosil kilishda asosiy xosilalar (komponentlar) bulishi lozim: 1) suyaklarda bugim yuzalari bulishi shart. 2) bugim yuzalari tog`ay bilan koplangan bulishi lozim.3) bugim kapsulasi (xaltasi) 2 kavatdan iborat bo`lib, ichki sinovial (shillik) suyuklik ishlab chikariladigan va tashqi: yupka, pishik fibrioz kavatdan iborat bulishi kerak. 4) suyaklarda bugim xosil kiluvchi yuzalari orasida bugim bushligi bo`lib uning atrofi kapsula bilan koplangan. Undagi sinovial suyukligi suyaklarning epifizar yuzalarining ishkalanishini kamaytiradi, bugimdagi xarakatni engillashtiradi, issikda sovitadi, sovugda isitib, xarakatga moslashtirib turadi. Bugimning yordamchi xosilalari (komponentlari): boglam, muskul va paylardan iborat, bo`lib ular bugimni mustaxkamlaydi.
   Ba’zi bir suyaklardagi bugim yuzalarining mos kelmasligi inkongruent (nomuvofik) bugim xosil kiladi. Bunda bugim yuzalarini mos keltirish uchun kushimcha xosilalar bor. Masalan, tog`ay disklar umurtkalarning birikishi uchun, tog`ay mensklar (yarim disk) esa tizza bugimini xosil kilish uchun tog`ay lablar elka bugimida bo`ladi. Sanab utilgan kushimcha xosilalar inkomgruent bugimni muvofiklashtiradi va kongruent bugim xosil qiladi.

   Bug`imdagi harakatlar.

   
   

1. Yordamchi elementlar ishtirokida inkongruent (nomuvofik) bugim yuzalari kongruent (muvofik) yuzalarga aylanib bir–biriga moslashadi.

2. Bugim yuzalari turli geometrik shakllarni xosil kilib me’yori va uning shakliga boglik bo`ladi. Shu bois bugimlar bir ukli, ikki ukli va kup ukli bo`ladi.
Bir ukli bugimlarda xarakat frontal yoki vertikal uk atrofida ruy beradi, bunda cilindrsimon va galtaksimon bugimlar xosil bo`ladi. Galtaksimon bugimlar (barmok falangalari) da frontal uk atrofida bukish (flexio) va yozish (extentio) xarakatlarini bajarish mumkin. Cilindrsimon bugimda .