Namangan davlat universiteti Filologiya fakultetiO`zbek tili yo`nalishi uzb fu 20 (206)- guruh talabasi Mahmudjanova Shahodatnning “O`zbek adabiyoti tarixi” fanidan “Abulg’ozi Bahodirxon – tarixnavis olim” mavzusi asosida tayyorlagan

“Shajarayi tarokima” turkmanlar tarixiga bag’ishlangan asar.

Asar muqaddimasida uning yozilish sabablari haqida ma’lumot beriladi: «...Turkman beklari mening tarixni yaxshi bilurimni eshitibtururlar. Taqi bir kun barchalari kelib, arz qildilarkim, bizning ichimizda «()‘g‘uznoma» ko‘pturur, ammo hech yaxshisi yo‘q, barchasi g‘alat va birisi birising‘a muvofiq ermas. Har qaysi bir turluk va bir durust e’tibor qilg‘udek tarix bo’l-sa erdi, yaxshi bo’lur erdi, teb o‘tun qildilar ersa, onlarning o’tunlarini qabul qildim»

• Asar muqaddimasida uning yozilish sabablari haqida ma’lumot beriladi: «...Turkman beklari mening tarixni yaxshi bilurimni eshitibtururlar. Taqi bir kun barchalari kelib, arz qildilarkim, bizning ichimizda «()‘g‘uznoma» ko‘pturur, ammo hech yaxshisi yo‘q, barchasi g‘alat va birisi birising‘a muvofiq ermas. Har qaysi bir turluk va bir durust e’tibor qilg‘udek tarix bo’l-sa erdi, yaxshi bo’lur erdi, teb o‘tun qildilar ersa, onlarning o’tunlarini qabul qildim»
• Demak, Abulg‘ozi «Shajarayi tarokima» asarini turkman xalqi ulug’lari iltimosiga binoan yozadi. Ammo, asarning dunyoga kelishiga Abulg‘ozi yuragidagi turkman urug’lari oldidagi burchdorlik hissi ham turtki bo’lgan. Tarixdan ma’lumki, xorazmshohlar turkman urug’larini bo‘ysundirish uchun doimiy qattiq siyosat olib borishgan. Jumladan, Abulg‘ozi ham o‘z jangovar faoliyatida ular bilan uchrashganini eslaydi.

Abulg‘ozi serqirra iste'dod sohibi, ayniqsa, tarix ilmida noyob qamrovga ega. U o’tmish va tarixning kelajakdagi, davlat boshqaruvidagi o‘rnini chuqur tushungan. Mashhur ingliz yozuvchisi Paulo Koeloning «Beshinchi tog‘» romani bosh qahramoni Ilyos payg‘ambar o‘z nutqida «Hayotdagi hamma jangu jadallar bizga biror narsani o’rgatmoq uchun zarur. Hatto, biz boy beradigan jangu jadallar ham»', degan edi. Abulg‘ozi ana shu haqiqatni anglagan, beqiyos siyosatdon sifatida o ‘z xatolari, yutuqlari saboqlarini kelajak avlodga yetkazishning ahamiyatini to‘g ‘ri tushungan. «Shajarayi turk»da asarning yozilish tarixi, sabablari va maqsadi haqida ma’lumot beradi. Shu o ‘rinda muallifning ko‘p fazilatlari ochiladi. Tarixni, tilni mukammal bilishi, til sofligini saqlash madaniyati yaqqol ko’rinadi. Tarixiy asarlardagi ma’lumotlardan bizga ma’lumki, tarixni yori- tish xolislikni taqozo etgan. Bu qonuniyatni yaxshi bilgan Abulg‘ozi ham unga qat’iy amal qilgan. So‘zining avvalida bu masalaga kitobxon diqqatini qaratgan. 0 ‘z hukmronlik davrini o‘zi yoritgani uchun uz-

• Abulg‘ozi serqirra iste'dod sohibi, ayniqsa, tarix ilmida noyob qamrovga ega. U o’tmish va tarixning kelajakdagi, davlat boshqaruvidagi o‘rnini chuqur tushungan. Mashhur ingliz yozuvchisi Paulo Koeloning «Beshinchi tog‘» romani bosh qahramoni Ilyos payg‘ambar o‘z nutqida «Hayotdagi hamma jangu jadallar bizga biror narsani o’rgatmoq uchun zarur. Hatto, biz boy beradigan jangu jadallar ham»', degan edi. Abulg‘ozi ana shu haqiqatni anglagan, beqiyos siyosatdon sifatida o ‘z xatolari, yutuqlari saboqlarini kelajak avlodga yetkazishning ahamiyatini to‘g ‘ri tushungan. «Shajarayi turk»da asarning yozilish tarixi, sabablari va maqsadi haqida ma’lumot beradi. Shu o ‘rinda muallifning ko‘p fazilatlari ochiladi. Tarixni, tilni mukammal bilishi, til sofligini saqlash madaniyati yaqqol ko’rinadi. Tarixiy asarlardagi ma’lumotlardan bizga ma’lumki, tarixni yori- tish xolislikni taqozo etgan. Bu qonuniyatni yaxshi bilgan Abulg‘ozi ham unga qat’iy amal qilgan. So‘zining avvalida bu masalaga kitobxon diqqatini qaratgan. 0 ‘z hukmronlik davrini o‘zi yoritgani uchun uz-