Namangan davlat universiteti fiziologiya va hayot faoliyat xavfsizligi kafedrasi

Gidrodinamik shovqinlar. Gidrodinamik shovqinlarga suyuqliklarni 
nasoslar yordamida bir joydan ikkinchi joyga yuborishda hosil bo`ladigan 
shovqinlarni, asosan nasosning harakatlantiruvchi qismlarining nosozligi va 
gidravlik zarbalar ta`sirida kelib chiqadigan shovqinlarni misol qilib keltirish 
mumkin. Bu shovqinlarni yo`qotishda mana shu shovqinlarni keltirib 
chiqaruvchi sabablarni, ya`ni nasoslarning harakatlanuvchi ismlarining 
mutanosibligini taminlash, gidravlik zarbalar kelib chiqishini yo`qotishga 
qaratilgan chora-tadbirlarni belgilash zarur. 
Elektromagnit shovqinlar. elektromagnit shovqinlarning kelib chiqishi 
elektr motorlarda stator va rotorning o`zaro magnit maydonlari hosil qilishlari 
natijasida rotor aylanib magnit maydonni kesib o`tishi bilan hosil bo`ladigan 
to`lqinlar elektromagnit shovqin sifatida tarqaladi. Bu shovqinlarni yo`qotishga 
asosan elektr motorlarini konstruktiv o`zgartirishlar bilan kamaytirilishiga 
erishiladi. Masalan, rotor yakorining to`g’ri pazlari o`rniga qiyshiq pazlar 
o`rnatish yaxshi natija beradi.
Elektr mashinalari ishlaganda, shuningdek, aerodinamik shovqinlar ham 
chiqadi. Masalan, rotor aylanganda havoni keskin to`lqinlanishi aerodinamik 
shovqin sifatida tarqaladi.
Bundan tashqari mexanik shovqinlar ham bo`lishi mumkinki, buni 
masalan, elektr qabul qiluvchi shetkalarni yaxshilab silliqlab o`rnatish 
elektrodvigatel’ ishlaganda ajralayotgan shovqinni 6-10 dB ga kamaytiradi.
O`ta kuchli shovqinda ishlovchi qurilmalarni izolyatsiyalashda tovush 
kamaytiruvchi ekranlar ishlatiladi. Ishlab chiqarish binolarida shovqinni 
susaytirish yo`llaridan yana bir binolarga akustik ishlov berish, binolar va 
tsexlarni to`g’ri joylashtirish hisoblanadi. Tovush yutuvchi materiallar sifatida 
kapron tolalari, porolon va boshqa g’ovak materiallar ishlatiladi. 
Bunday g’ovak materiallar o`ta va yuqori chastotali shovqinlarni 
maksimal darajada yutadi va susaytiradi. Agar yuqorida ko`rsatilgan usullar 
orqali shovqinni yoki uning darajasini susaytirish va me`yorlashtirish
imkoniyati bo`lmasa, shaxsiy himoya vositalaridan, quloqchinlardan (8.1.-
rasm) va vatadan tayyorlangan tamponlardan foydalaniladi.