Namangan davlat universiteti iqtisodiyot kafedrasi

Oylar	01.01	01.02	01.03	01.04	01.05	01.06
01.07
aholi soni, mln.kishi	18,1	19,6	21,1	20,9	22,3	22,0	23,5

Agar bir oy (masalan, yanvar oyi uchun) o’rtacha aholisi sonini aniqlasak oddiy arifmetik formulani qo’llaymiz:

^_ 18,119,6
А 
2
 18,85 mln.kishi

Agarda yarim yil uchun aholini o’rtacha sonini aniqlasak, o’rtacha xronologik formulani qo’llaymiz:

¹ 18,119,6  21,1 20,9  23,3  22,0  ¹  23,5

А  ^{2 2}  22,12
7 1
mln.kishi

Aholining o’sish sur’ati mamlakatning iqtisodiy rivojlanishi va xalq farovonligi darajasini belgilab beruvchi determinantdir^. Shu jihatdan u Solou modelini^ quyidagi uch jihat bo’yicha to’ldiradi.
Birinchidan, aholining o’sishi iqtisodiy o’sish sabablarini taxmin qilish imkonini beradi. Barqaror iqtisodiyot va aholi sonining o’sib borish sharoitida bitta ishchiga ishlab chiqarilgan mahsulot qiymati o’zgarishsiz qoladi. Chunki ishlab chiqarishda band bo’lgan ishchilar soni, kapital va ishlab chiqarish hajmi bir xil sur’atlarda o’sadi.
Demak, aholining o’sish sur’ati xalq farovonligini uzoq muddatga o’sishiga sababchi bo’la olmaydi. Chunki barqaror iqtisodiyot sharoitida bitta ishchiga ishlab chiqarilgan

• 
  Determinant – u aniqlovchi ma’nosini beradi. Matematika fanida – bu birinchi darajali tenglamalarda noma’lum sonlar oldidagi koeffitsientlardan tuzilgan ifoda.
  

^ Solou modeli Amerika iqtisodchisi Robert Solou nomi bilan atalgan bqlib, u 1950-1960 yillarda ishlab chiqilgan, 1987 yilda iqtisodiy qsish nazariyasini ishlab chiqqani uchun Solou xalqaro Nobel mukofotini olgan. Solou modeli ishlab chiqarish hajmiga vaqt davomida uchta omilning qay tarzda ta’sir qilishini kqrsatadi: jamg’arma; aholining qsishi; xronologik jarayon.

mahsulot o’zgarishsiz qoladi. Ammo aholining o’sishi yalpi milliy mahsulot ishlab chiqarilishining o’sishiga sabab bo’lishi mumkin.
Ikkinchidan, aholining o’sishi: nima uchun ayrim mamlakatlar taraqqiy etgan, boy ayrimlar esa qoloq, kambag’al, - degan savolga javob beradi.
Aholi o’sishining tezlashuvi ishlovchilar sonining ko’payishiga natijada ularning kapital bilan qurollanganligini pasaytiradi. Bu hol esa mehnat unumdorligining pasayishiga olib keladi.
Shunga asoslanib Solou quyidagicha xulosaga keladi: aholi o’sishi yuqori bo’lgan mamlakatda jon boshiga ishlab chiqarilgan yalpi milliy mahsulot qiymati past darajada bo’ladi.