Namangan davlat universiteti sharipjonov muhiddin shokirjon o’G’lining «oliy pedagogik ta’limda tasviriy san’at darslarini tashkil etishning ilmiy nazariy va metodik asoslari» mavzusidagi

Yorug’lik deb- predmet yuzasiga tik tushuvchi quyosh yoki sunhiy 
yoritgichlar tahsiridagi nurga aytiladi. 
Soya–buyumlarning yoritilgan qismining orqa tomoniga (teskarisiga) 
yorug’lik nurlari tushmagan yerga aytiladi. Bunday soyalarni yana shaxsiy soya 
deb ham yuritiladi. Tasvirlar bajarilishda tutashuvchi soyalar ham kuzatiladi. 
Ushbu soyalar buyumlarning biri ikkinchisini to’sishi natijasida hosil bo’ladi. 
ushbu soyalar buyum tekisligiga (stol, pol, yer va hokazo) hamda bajarilayotgan 
bumlarning biridan ikkinchisiga ham tushishi mumkin. buyumlarga qiyaroq 
(xiraroq) ravishda tushuvchi yorug’lik nuri ularda  yarim soyalarni tashkil 
yetadi. Yarim soyalar asosan yorug’lik va shaxsiy soyalar oralig’idagi 
qismlarga joylashadi. SHuning uchun buyumlardagi har qanday soyalar ham bir 
xil tusda bo’lavermaydi. 
Faqatgina yorug’, soya va yarim soyalar vositasida buyumlarning 
hajmlarini to’g’ri bajarish mumkin. Buyumlarga urilish natijasida tushuvchi 
yorug’liklar aks yorug’likni refleks hosil qiladi. aks yorug’liklar 
predmetlarning bir-biridan qanday masofada joylashgan yeriga qarab kuchli 
yoki kuchsiz bo’lishi mumkin. lekin hech qachon aks yorug’lik buyumlarga tik 
yotuvchi yorug’lik nuriga nisbatan kuchli bo’lmaydi. 

---

17 
Buyumda yorug’lik tik tushishi natijasida yesa yaltiroqlik hosil bo’ladi. 
yaltiroqlik shisha, chinni, temir sopol va boshqa yorug’likni qaytarish 
xususiyati kuchli bo’lgan buyumlarda kuzatiladi. 
O’quv qalamtasvirda yorug’ va soyalar qalamda yengil chiziqlar (shtrix) 
bilan amalga oshiriladi. Yorug’ va yarim soyalarda chiziqlar tortish 
tasvirlanayotgan buyumning xarakteriga va yorug’lik tushish yo’nalishi 
bo’yicha dona-dona, aniq bo’lishi kerak. bunday usulda bajarilgan tuslash 
buyumlarning konstruktiv tuzilishini yanada yaqqol ko’rsatib beradi. 
Buyumning soya qismlarida chiziqlar quyuqroq, bir-biriga yaqin (birlashib 
ketgan) bo’lishi lozim. qirrali buyumlarda shtrixlar yorug’ va soya uchrashgan 
(yaqinlashgan) qismida to’qroq bo’ladi.
Naturaga qo’yilgan oldingi buyumlar yaqqol chiziqlar bilan bajarilsa, 
ikkinchi va uchinchi qatordagi buyumlar chizuvchidan uzoqroq joylashganligi 
hisobiga umumiy tarzda bajariladi. Bu o’z navbatida tasvirlanayotgan naturani 
haqqoniy (fazoviy perspektiva qoidasiga asosan) bajarilishda muhimdir. 
SHuni tahkidlab o’tish kerakki, oddiy qalam bilan buyumni hajmi aossida 
tuslash, tasvirlanayotgan buyumlarni hajmdor bajarilishining omilidir. Pala-