Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

Harorat. Havo termofiziksel xususiyatlari, uning harorati bilan belgilanadi. Bu omil, ya'ni, inson tanasi va tashqi atrof-muhit, issiqlik holatini tasvirlaydi, issiqlik ishlab chiqarish va issiqlik iborat issiqlik. Issiqlik ishlab chiqarish, oziq-ovqat Oksidlanish va mushak qisqarishi paytida issiqlik ozod, quyosh issiqlik, issiq ob'ektlar, issiq oziq-ovqat va issiq havo natijasidir. Issiqlik uzatish yoki konvektsiya yoki radiatsiya emissiya, bug'lanish hisobiga sodir bo'ladi. Suqori harorat ta'sir bo'lsa, tana immunitetini pasaytiradi va umumiy paytingizda oshiradi. issiqlik nurlanishi (Stefan-Boltzmann, Bunsen sharob) qonunlariga ko'ra, isitish ob'ekt radiatsiya issiqlik ularning harorat oshishi ko'proq kuchli, va emissiya spektr ila yana chuqur organizmiga issiqlik harakat qattiq, qisqa to'lqin uzunliklariga tomon toymasin. Past harorat tufayli issiqlik tanqisligi bir sovutish tanaga etakchi, radiatsiya va konvektsiya tufayli issiqlik yo'qolishi o'sishiga sabab bo'ladi. teri harorati, og'riq sezuvchanlik yo'qolishi, mushak faoliyatining zaiflashishiga pasayishi mavjud, mushaklarning kuchsizligi va uyquchanlik bor.
2. Havo haroratining yer sirtida taqsimlanishi. Quyosh nurlari shaffof moddalardan o’tayotganda ularni juda zaif isitadi. Buning sababi shundaki, to’g’ridan to’g’ri quyosh nurlari deyarli atmosfera havosini isitmaydi, lekin issiqlik energiyasini qo’shni havo qatlamlariga o’tkazishga qodir bo’lgan yer yuzini kuchli isitadi. Issiqlashganda havo yengilroq bo’ladi va yuqoriga ko’tariladi. Yuqori qatlamlarda iliq havo sovuq havo bilan aralashib, unga issiqlik energiyasining bir qismini beradi. Isitilgan havo qanchalik baland bo’lsa, shunchaliksoviydi. 10 km balandlikdagi havo harorati doimiy va -40-45 ^oC ni tashkil qiladi. Yer atmosferasining o’ziga xos hususiyati- havo harorati balandlik bilan pasayadi. Ba’zan balandlik ko’tarilganda harorat ko’tariladi. Ushbu hodisa haroratning inversiyasi deb ataladi.
Inversiyalarning paydo bo’lishiga qisqa vaqt ichida yer yuzi va unga tutash havo qatlamining sovushi sabab bo’lishi mumkin. Bu shuningdek, zich sovuq havo tog’ yonbag’ridan vodiylarga ham mumkin. Havo harorati kunduzi doimo o’zgarib turadi. Kunduzi yer yuzasi qiziydi va pastki havo qatlamini isitadi. Kechasi yerning sovishi bilan birga havo soviydi. Tongda sovuqroq, peshindan keyin esa issiqroq bo’ladi. Ekvatorial zonada kunlik harorat o’zgarishi yo’q. Kechasi va kunduzi harorat bir xil. Dengizlar, Okeanlar qirg’oqlari va ularning yuzasi ustidagi kunlikamplitudalar ahamiyatsiz. Ammo cho’l zo’nasida tungi va kunduzgi harorat o’rtasidagi farq 50-60’C ga yetishi mumkin. Mo’tadil zo’nada yer yuzidagi quyosh nurlanishining maksimal miqdori yozgi kunduzgi kunlarga to’g’ri keladi. Ammo eng issiq oylar shimoliy yarim sharda iyul va janubda yanvar hisoblanadi. Buning sababi shundaki, bu oylarda quyosh nurlanishi kamroq kuchliroq bo’lishiga qaramay, yerning juda qizib ketgan yuzasi tomonidan katta miqdorda issiqlik energiyasi chiqaradi.
Har qanday relief ham mutloq va o’rtacha harorat bilan tavsiflanadi. Mutloq harorat meteorologik stansiyalarda uzoq muddatli kuzatuvlar orqali amalga oshiriladi. Yerdagi eng issiq mintaqa- Liviya cho’li (+58 ^oC), eng sovuq harorat Antraktidagi Vastok stansiyasi (-89,2 ^o C). O’rtacha haroratlar bir nechta termometr ko’rsatkichlarining o’rtacha arifmetik qiymatlarini hisoblashda belgilanadi. Shunday qilib o’rtacha kunlik, o’rtacha oylik va o’rtacha yillik haroratlar aniqlanadi. Issiqlik yerda qanday taqsimlanishini bilish uchun harorat qiymatlari xaritada chiziladi va bir xil qiymatlarga ega nuqtalar ulanadi. Olingan chiziqlar Izotermalar deb ataladi. BU usul haroratni taqsimlashda ma’lum naqshlarni aniqlash imkonini beradi. Shunday qilib eng yuqori haroratlar Ekvatorda emas, balki Tropik va Subtropik cho’llarda qayd etiladi. Ikki yarimsharda Tropikdan qutblargacha haroratning pasayishi xarakterlidir. Janubiy yarimsharda suv havzalari quruqlikdan kattaroq maydonni egallaganligi inobatga olgan holda, u yerda eng issiq va eng sovuq oylar orasidagi amplitudalari Shimolga qaraganda ko’proq seziladi.
Dengiz sathi uchun o'rtacha yillik haroratlar xaritasida kenglik doiralaridan eng kam og'ishlar. Qishda qit'alar okeanlarga qaraganda sovuqroq, yozda ular issiqroq bo'ladi; shuning uchun o'rtacha yillik qiymatlarda izotermalarning zonal taqsimotdan qarama -qarshi og'ishlari qisman o'zaro kompensatsiya qilinadi. Ekvatorning ikkala tomonidagi o'rtacha yillik harorat xaritasida - tropiklarda o'rtacha yillik harorat + 25 ° C dan yuqori bo'lgan keng zona mavjud. Zonaning ichida issiqlik orollari Shimoliy Afrika, Hindiston va Meksikada yopiq izotermalar bilan belgilanadi, bu erda o'rtacha yillik harorat + 28 ° C dan yuqori. Janubiy Amerika, Janubiy Afrika va Avstraliyada issiqlik orollari yo'q. Biroq, bu qit'alarda izotermlar janubga qarab cho'kib, "issiqlik tillarini" hosil qiladi, bunda yuqori harorat okeanlarga qaraganda yuqori kengliklarga ko'proq tarqaladi. Shunday qilib, qit'alarning tropiklari okeanlarning tropiklariga qaraganda issiqroq.