Namangan muhandislik-texnologiya instituti nabidjanova n. N., Rizametova m. A., Raimberdiyava d., Ergasheva r

1.3.11. Gazlama to`shashda qo`llaniladigan asbob-uskunalar 
Hozirda ko’plab tikuv korxonalarida gazlamani to’shash va bichish chеt el 
firmalarining avtomatlashtirilgan asbob-uskunalaridan foydalaniladi. 
Yaponiya, Xitoy va Turkiyada ishlab chiqarilgan gazlama to`shash dastgohi 
ishchilarning mehnatini yengillashtiradi, ish sifatini oshiradi va to`shash 
jarayonidagi mehnat sarfini kamaytiradi.

---

42 
 
12-rasm. Gazlama to`shash dastgohi 
1.3.12. Buyum detallarini bichish 
Tikuvchilik sanoatida bugungi kunda ko`plab dasturlardan foydalanib 
buyumlarni kompyuterda loyihalash modellashtirish, andozalarni tayyorlash va shu 
bilan birgalikda gazlamani bichish usillarini ham avtomatlashtirilgan sistemalardan 
foydalanib 
kelinmoqda. 
Gazlamalarni 
qirqishda 
kam 
operatsiyali 
texnologiyalardan 
va 
avtomatlashtirilgan 
bichish 
usullaridan 
fiydalanib 
kelinmoqda. Nafaqat gazlamalarni bichish balki, to`shash usullarini ham 
avtomatlashgan sistemalardan foydalanib to`shsash imkoniyatlari mavjud. 
Tikuvchilik sanoati korxonalarida gazlamalarni to’shash jarayoni 
avtomatlashtirilgan texnologiya ―BULLMER‖ bichish uskunasi yordamida amalga 
oshiriladi. Buning uchun avvalo, gazlama to’pi maxsus moslamaga o’rnatiladi. 
Gazlama uchuning ikki burchagidan ushlab, stol ustiga tortib, cheklovchi 
chiziqlargacha yetkaziladi. Gazlama uchini cheklovchi chizg’ich bilan bostirib 
qoyiladi. To’shama qavati tekislanadi, gazlama milki to’g’irlanadi, qavat oxiri 
maxsus keskich yordamida qirqiladi. Bu jarayon ma’lum bir qalinlik hosil 
bo’lguncha davom ettiriladi. Bunda avvalo katakli gazlamalarda yoki yo’l- yo’l 
gulli matolarda to’shamaning barcha qavatlarda ustma-ust tushurilishi kerak 
bo’ladi. 

---

43 
Guli bir tomonga qaragan yoki tukli gazlamalarni to’shashda barcha 
detallardagi tuklar va guli bir tomonga qarab turishi lozim. Gazlamalarni to’shash 
ko’p kuch talab qiladi. Bundan tashqari ishchilar gazlamani qavatlarini har xil kuch 
bilan tortishadi, bu esa to’shama qavatlarini notekis cho’zilishiga sabab bo’ladi va 
bichiqlar sifatiga ta’sir etadi. 
To’shamalarni to’shashda to’shovchilar ishini osonlashtirish uchun to’shash 
mashinalari ishlatiladi. To’shama bajarilgandan so’ng uning sifati, ya’ni 
to’shamadagi qavatlar soni, to’shama qavatlarining milki bir tomondan 
tekislanganligi, tuki va guli bir tomonga qaraganligi, o’ngini-o’ngiga qaratib 
to’shalgan katak va yo’l-yo’l gazlamalarning chiziqlarining ustma-ust tushganligi, 
to’shamaning eni va uzunligi tekshiriladi. So’ng to’shama ustki qavatida bo’rlama 
tayyorlanadi. 
13-rasm. BULMER bichuv dastgohini ishga tushirishga mo`ljallangan 
avtomatlashtirilgan tizim 
To’shama ustiga avvaldan gazlama yoki qog’ozda tayyorlanadigan 
bo’rlamani yoki trafaretni joylashtirish mumkin. Traferitni teshiklari bo’ylab detal 
qirqimlarining izi bo’r bilan tushuriladi. To’shalgan, ma’lum bir qalinlikdagi 
gazlamalarni hech qanday og’ish va siljishlarsiz BULLMER texnologiyasiaga 

---

44 
asosan joylashtiriladi. Materyallarni lazer nuri, mikroplazma oqimi yordamida va 
elektir uchquni bilan bichiladi. Lazer usulida bichish gazlamalarga termik ta’sir 
etishga asoslangan. Bu usulda gazlamaga qirqish asbobi bevosita tegib turmaydi. 
Shuning uchun bu usul kantaktsiz qirqish usuli deyiladi. Bu usulda bichilgan 
gazlamalarda bir qator texnologik operatsiyalarga extiyoj qolmaydi. Gazlamalarni 
BULLMER texnologiyasida bichish eng istiqbolli usul hisoblanadi. 
Dizaynerlar tomonidan tayyorlangan andoza bichuv sehining kompyuteriga 
(set orqali) tushiriladi (13, 14-rasmlar).
14-rasm. BULMER bichuv dastgohini ishga tushirish sxemasi 
1-asosiy elektr kuchlanishidan yoqish (avtomat); 
2-dastgoh buragichidan 0 dan 1 ga burab yoqish; 
3-kompyuterdan programmani yoqish; 
4-golovkani yoqish; 
5-dastgohda sariq rangdagi stoplarni tekshirib programmadagi qulfni ochish;