Наммпи “Иқтисодиёт” кафедраси доценти Р
-jadval. O‘zbekiston Respublikasida pul taklifiga ta’sir etuvchi asosiy makroiqtisodiy
Download 0.73 Mb. Pdf ko'rish
|
MUHAYYO Kurs ishi materiallari
|
5.-jadval.
O‘zbekiston Respublikasida pul taklifiga ta’sir etuvchi asosiy makroiqtisodiy monetar ko‘rsatkichlar (2009-2013 yillar) 1 foizda T\r Ko‘rsatkichlar Yillar 2009 2010 2011 2012 2013 1. Inflyatsiyaning yillik darajasi 7,4 7,3 7,6 7,0 6,8 2. Markaziy bank qayta moliyalash stavkasining yillik darajasi 14,0 14,0 12,0 12,0 12,0 3. Markaziy bank majburiy zaxira stavkalarining o‘rtacha darajasi 12,5 12,5 12,5 12,5 12,5 4. Davlatning tashqi qarzi (YaIM ga nisbatan foizda ) 9,5 8,3 17,5 16,0 17,0 5. Davlat budjeti taqchilligi (YaIM ga nisbatan foizda ) 0,2 0,3 0,4 0,4 0,4 1 Abdullaev U. Pul taklifini tartiblashtirishning nazariy va amaliy jihatlari. // Moliya. -Toshkent. 2014. -№1. – B.62. 55 Demak, investor kelajakda yuqori foydaga erishish uchun hozirda muayyan miqdordagi zararga ongli ravishda yo‘l qo‘yishi mumkin. Foiz stavkalarining o‘zgarishi bank investitsiyalariga nisbatan xatarni vujudga keltiradi. Bozordagi foiz stavkalarining o‘sishi ilgari emissiyalangan qimmatli qog‘ozlarning bozor bahosini pasaytirib yuboradi. Odatda uzoq muddatli obligatsiyalarning baholari eng katta miqdorda pasayadi, chunki ularda band bo‘lib qolgan mablag‘lar bo‘shatib olinishi eng qiyin kechadi. Shu bilan birga foiz stavkalari ortishi davrida kreditga talab ortadi. Bu birinchi qarashda mantiqqa zid tuyuladi, chunki foiz stavkalari oshirilishi iqtisodiyotning umumiy tez yuksalishi davrlarida yuz beradi. Bu davrda esa kreditga talab muttasil oshib boradi hamda foiz stavkalarining oshirilishi ham unga to‘sqinlik qila olmaydi.Quyidagi jadvalda O‘zbekiston Respublikasida pul taklifiga ta’sir etuvchi asosiy makroiqtisodiy monetar ko‘rsatkichlar berilgan (5.-jadval). Tahlil ma’lumotlari shuni ko‘rsatadiki, 2009-2013 yillarda inflyatsiyaning nisbatan past va barqaror darajasini saqlab turishga erishilgan. Bu esa pul massasining o‘sish sur’atlari barqarorligini ta’minlash bo‘yicha ijobiy holat hisoblanadi. Tahlil qilingan davr mobaynida O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining qayta moliyalash stavkasi sezilarli darajada, ya’ni 4,0 foiz punktga pasaygan. Bu esa pul massasining multiplikativ kengayishini ta’minlash, tijorat banklarining kredit ekspansiyasini rag‘batlantirish, jismoniy va yuridik shaxslarning bank kreditlaridan foydalanish darajasini oshirish imkonini beradi. Qimmatli qog‘ozlar yoki kredit bo‘yicha qaytariladigan summa tovarlar va xizmatlar baholarining o‘sishi, ya’ni inflyatsiya natijasida qadrsizlanishi mumkin. Bu inflyatsiya xatarini tashkil etadi. Inflyatsiya natijasida aktsiyadorlarning qo‘yilmalari qiymati, yani qo‘yilmalarning sof bozor qiymati ham qadrsizlanishi mumkin. Inflyatsiya xataridan himoyalanishning asosiy usuli o‘zgaruvchan foiz stavkalarini qo‘llash, shuningdek qo‘yilmalarni ko‘proq darajada qisqa muddatli qimmatli qog‘ozlarga yo‘naltirishdir. Bunday hollarda investor inflyatsiya silkinishlariga etarli darajada tez moslashib olish imkoniyatiga ega bo‘ladi. |
