Nashrga tayyorlash markazi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

tarmoqli rejalashtirish uslubi
ko‘proq ishlatiladi. 
Bu uslubning mohiyati yangi tovami bozorga 
0
% kirish bo‘yicha 
amalga oshirish mumkin bo‘lgan barcha ishlar tarmog‘ ini, ulami 
bajarish uchun sarflanuvchi vaqt va boshqa resurslar xarajatlarini 
inobatga olgan holda yaratish, bozorga kirib borguncha bosib 
o'tiladigan, amalga oshirish zarur b o‘lgan xatti-harakatlami va 
barcha ishlami bajarish muddatini ko‘rsatuvchi yo‘ lni izlab to- 
pishdan iborat. Bu yo‘lni, uning aniqligi va davom etj sh muddati­
ni baholash yangi tovarni bozorga olib kirishga to‘sqinlik qiluvchi 
barcha sabablami yo‘qotish uchun chora-tadbirlami qabul qilish 
va tovami bozorga olib kirish vaqtini bashorat qilishga asos vazifa­
sini bajaradi.
Tarmoqli rejalashtirish uslubidan foydalanish yordamida yan­
gi tovaming bozorga chiqishda muvafFaqiyatsizIij^a uchrashining
148

---

oldini olish mumkin, chunki mahsuldorlik yuzaga kelishi mum­
kin b o‘lgan quyidagi muvaffaqiyatsizliklar sababini tahlil qilish 
imkoniyatini yaratadi:
• tovarni bozorga olib chiqish davri va vaqtini noto‘g‘ri tan­
lash;
• distributerlik tarmog‘ining yetarlicha rivojlanmaganligi;
• reklama chora-tadbirlarining vaqtidan ilgari yoki kech 
o ‘tkazilishi;
• bozorga texnik jihatdan toliq ishlab chiqilmagan tovarni olib 
chiqish;
• tovarning bozor narxini noto‘g‘ ri baholash;
• yangi tovar xaridorlari va iste’ molchilarga sotuvgacha va sotuv- 
dan keyingi xizmat ko‘ rsatish tizimining rivojlanmaganligi.
7.3. Tovar variatsiyasi
Xaridorlarning xulq-atvorini o ‘ zgartirib yuboruvchi mutlaqo 
yangi tovarlarni yaratish nostatsionar jarayon hisoblanadi. Mut­
laqo yangi tovar va g‘oyalarning paydo b o ‘lishi qoidaga ko‘ra, 
ahyon-ahyonda va notekis ro‘y berib, firma tovar nomenklatura- 
sining hayotiylik davriga ta’sir ko‘ rsatishi mumkin. Tovarlar ha­
yotiylik davrining o ‘ zgarishi, sotuv hajmini qo‘ llab-quwatlash 
zarurati va ulaming dinamikasi talabni faollashtirishning boshqa 
usullarini, ayniqsa, tovarni sotish hajmining o ‘sishi pasaygan 
vaqtda, ya’ni yangi tovarning hayotiylik davri yetuklik yoki to‘yi- 
nish bosqichiga yaqinlashgan paytda izlab topishni talab qiladi.
Sotuvning uzluksizligini ta’ minlash maqsadida mavjud tovar­
lar modifikatsiyasi qo‘llanib, u sotuvni muvozanatlashtiradi ham­
da ko‘pincha xaridorlarning yuzaga kelgan xulq-atvorini tubdan 
o'zgartirmagan holda sotuv hajmi va foydaning o ‘sishiga ko‘ - 
maklashadi.