Nashriyot-matbaaijodiy uyi

Siljish kompensatsiyali o'zgartgichlar o'lchash bloki sezgir elementi-
ning siljishini 20—100 kPa qiymatda pnevmatik chiqish signaliga o'zgartirish 
uchun mo'ljallangan. 
8.12- rasmda siljish kompensatsiyali sxema bo'yicha ishlaydigan pnev-
matik o'zgartgichning prinsipial sxemasi ko'rsatilgan. Ta'minlovchi havo 
bosimi hamda o'zgartgich chiqishidagi havo bosimi M
]
va M
2
manometrlar 
orqali nazorat qilinadi. 
Birlamchi rele tarkibiga o'zgarmas kesimli drossel 7, soplo 3 va o'lchash 
bloki 1 ning sezgir elementi bilan bog'langan to'siq 2 kiradi. Kuchaytirgich 
ikkita ketma-ket ulangan drossel va silfon turidagi yuritmadan iborat. Drossel 
tizimi soplo 9 va 11 larni o'z ichiga oladi. Birinchi soplodan P
(j
bosimli 
239 

---

siqilgan havo kuchaytirgichga keladi, ikkinchi soplo orqali esa havo 
kuchaytirgichdan atmosferaga chiqadi. Soplolarning teshiklari orasida 
likobchasimon klapan mavjud. Uning holatiga ikkala drossel havo oqimlari 
kesimlarining yuzi, binobarin, drossel qarshiliklari ham bog'liq. Kuchay-
tirgich yuritmasi kamera 5 ichiga joylashgan, bir-biriga nisbatan konsentrik 
o'rnatilgan silfonlar 6 va 8 dan iborat. Likobchasimon klapan silfonlarning 
harakatchan tagi bilan shtok 13 orqali, kuchaytirgich esa birlamchi rele va 
ikkilamchi asbob bilan naychalar 4 va 15 orqali bog'langan. Silfon 
yuritmasiga P
x
va P
2
bosimlardan o'zaro muvozanatlashgan ikkita kuch ta'sir 
qiladi. 
To'siqning siljishi birlamchi asbob sezgir elementining holatiga yoki 
tekshirilayotgan parametr qiymatiga bog'liq. To'siq soploni bekitganda silfonga 
ta'sir qiladigan P
x
bosim ko'payadi, silfonlar siqiladi, likobchasimon klapan 
10 soplo 9 teshigini ochib, soplo teshigi 11 ni bekitadi; P
2
bosim oshadi 
va soplo 11 batamom bekilganda, P
2
bosim o'zining maksimal qiymatiga 
erishadi. To'siq soplodan chetlashganida teskari hodisa yuz beradi, ya'ni 
soplo 9 teshigi bekilib, soplo 11 teshigi ochiladi. Havoning atmosferaga 
chiqishidagi qarshilik kamayadi, shuning uchun P
2
bosim pasayadi va u 
soplo
 11
ning to'liq ochilishida nolga tenglashadi. 
Havo bosimining va o'lchanayotgan parametrning o'zgarishi quyidagicha 
bo'ladi. P
2
bosim oshganda, silfon 17 siqiladi va shtok 14 orqali to'siqni 
soplo 3 dan chetga suradi hamda soploning batamom bekilishiga yo'l 
qo'ymaydi. Pnevmatik tizimlardagi ikkilamchi asbob sifatida har qanday 
bosim o'lchagichlar ishlatilishi mumkin.