Nashriyot-matbaaijodiy uyi

Ferrodinamik o'zgartkichlarda burchak siljishlar o'zgaruvchan tok 
EYUK ning mutanosib qiymatiga o'zgartiriladi. Ular bosim, sarf, sath va 
boshqa kattaliklarni o'lchashda ishlatiladi. Bunda bu kattaliklarning qiymati 
ferrodinamik o'zgartgich ramkasining burilish burchagiga o'zgartirilishi 
mumkin. O'zgartgich (8.4-rasm) uning magnit tizimini hosil qiluvchi magnit 
o'tkazgich 1, boshmoq 2, o'zak 3 va harakatchan plunjer 7 hamda plunjer 7 
ning siljishi vaqtida o'zgaradigan ikkita halqasimon 4 va rostlanuvchi 6 havo 
oraliqlaridan iborat. G'altak 9 da sanoat chastotali o'zgaruvchan tokdan 
ta'minlanuvchi uyg'otish chulg'ami joylashgan. Bu g'altak hosil qilgan magnit 
oqimi uyg'otish chulg'amiga o'ralgan siljish chulg'ami va o'zgartgichning 
aylanuvchi ramkachasi 5 da EYK induksiyalaydi. Ramkacha siljish va uyg'otish 
chulg'amlarining uchlari klemmali panel 8 ga chiqarilgan. 
Ramkacha joylashgan havo oralig'ida radikal magnit oqimi bo'lib, 
ramkacha neytral holat chizig'i NN bilan mos kelganda, magnit oqimi 
ramkachani kesib o'tmaydi va undagi EYK nolga teng bo'ladi. Ramka NN 
chiziqdan chetga chiqqanda undagi EYK ramkachaning burilish burchagiga 
mutanosib induksiyalanadi. 
Ramkacha 5 birlamchi asbobning sezgir elementi bilan bog'langan. 
Ramkacha neytral holatdan chetga chiqqanda 
unda EYUK induksiyalanadi: 
(8.3) 
bu yerda: w — tokning burchak chastotasi; В — 
magnit induksiyasi; 1 — ramkachaning magnit may-
doni kesib o'tgan o'tkazgichi uzunligi; r
0
.
r
— ram-
kachaning o'rtacha radiusi; ф — ramkachaning 
burilish burchagi. 
Ramkacha o'ramlari soni va magnit induk-
siyasi o'zgarmas bo'lganda, ferrodinamik 
o'zgartgich kattaligi E
r
burilish burchagi yoki 
o'lchanayotgan parametr qiymatiga mutanosib, 
ya'ni 
(8.4) 
bu yerda: К — o'zgartirish koeffitsiyenti. 
231 

---

Magnit oqimining kattaligi boshmoq 2 va qo'zg'aluvchan plunjer 7 
orasidagi masofaga bog'liq bo'lgani sababli, ramkacha va siljish chulg'ami 
EYK ini havo oralig'ini rostlash yo'li bilan o'zgartirish mumkin. 
Masofaga uzatish ferrodinamik tizimining ishlash prinsipi PF dat-
chiklarni ishlatishga asoslangan. Bu usul birlamchi asbob datchigidan 
olingan EYKni ikkilamchi asbob ferrodinamik o'zgartgichning EYK bilan 
kompensatsiyalashdan iborat. Ferrodinamik tizim (8.5-rasm) o'lchash 
asbobining uzatuvchi o'zgartgichi (datchik) 1, aloqa yo'li 5 va ikkilamchi 
asbob elementlari bo'lgan o'zgartgich 2, elektron kuchaytirgich 4 va reversiv 
elektr dvigatel 3 dan iborat. Ferrodinamik o'zgartgich 1 va 2 laming ram-
kachalari ketma-ket ulangan, ulardagi EYK lar bir-biriga qarama-qarshi, 
shuning uchun elektron kuchaytirgich 4 kirishiga ikkala datchik EYK 
larining farqi E = E~E
2
uzatiladi. 
Agar aE = 0 bo'lsa, tizim muvozanat holatida bo'ladi. Agar o'zgartgich / 
ramkachasining holati o'lchanayotgan parametr ta'sirida cp, burchakka burilsa, 
EYK ham o'zgarib, E
x
ga teng bo'lib qoladi, tizimning muvozanati buziladi, 
kuchaytirgich
4
kirishiga
a £ E Y K
uzatiladi, bu kattalik kuchayib, elektr dvigatel 
3 ga uzatiladi. Elektr dvigatel ikkilamchi asbob ramkachasini burchaklar (p, va 
cp
2
tenglashguncha siljitadi (^va E
2
EYK lar ham tenglashadi). 
Ferrodinamik o'zgartgichlardagi induksiyalangan EYK ramka burilish 
burchagiga bog'lanishi chiziqli bo'lgani sababli ular differensial-trans-
formatorli o'zgartgichlarga nisbatan katta o'lchash chegaralariga ega. Masofaga 
signal uzatiladigan ferrodinamik o'zgartgichlar o'zlarining ishonchliligi, 
ishlatilishi oddiy va qulayligi, universalligi, yuqori metrologik tavsiflarga ko'ra 
keng tarqalgan. 
Sanoatda quyidagi turdagi o'zgartgichlar chiqariladi: PF-ferrodinamik 
o'zgartgichlar; PFF — ferrodinamik funksional o'zgartgichlar; PFF-K — 
ferrodinamik funksional korreksiyalik o'zgartgichlar. 
PFF va PFF—К turdagi o'zgartgichlarda PS, PF, PP va BD turdagi 
chiqish o'zgartkichlarining borligi 
o'lchanayotgan kattalikka mu-
tanosib bo'lgan elektr va pnev-
matik signallarni berishga imkon 
beradi. 
Torli (simli) chiqish o'zgart-
gichi PS chastotali signal olishga 
imkon beradi. Undan integral-
lovchi qurilmalarda axborotni 
raqamli avtomatikaning turli qu-
rilmalariga, boshqariluvchi va 
hisoblash mashinalariga kiritish 
uchun foydalaniladi. Ferrodinamik 
232 

---

chiqish o'zgartgichi PF ushbu PFF va PFF—К turdagi o'zgartgichlarni turli 
hisoblash tizimlarida, teleo'lchash va boshqarish tizimlarida qo'llashga imkon 
beradi. Pnevmatik chiqish o'zgartgichi PP o'zgartgichlar bilan pnevmatik 
apparatura orasida bog'lanishni amalga oshirish, axborotni pnevmatik raqamli 
— yechuvchi va boshqarish mashinalariga kiritish, shuningdek, pnevmatik 
qurilmalar qo'llashni talab etadigan alohida sxemalar bilan aloqa o'rnatish 
imkonini beradi. Chiqish selsini BD ning borligi o'zgartgichlar bilan selsinlar 
orqali ishlaydigan qurilmali o'zgartgichlar orasida masofaga uzatish uchun 
aloqani amalga oshirishga imkon beradi.