Nashriyot-matbaaijodiy uyi

Siljishni kompensatsiyalash sxemasi bo'yicha quriladigan elektr analog 
o'zgartgichlaridan noelektr kattaliklarni elektr chiqish signaliga o'zgartirish va 
ko'rsatishlarni masofaga uzatish uchun differensial-transformatorli, ferro-
dinamik, magnitomodulatsion va selsinli o'zgartkichlar tarqalgan. Diffe-
rensial-transformatorli o'zgartkichlardagi birlamchi asbob o'zagining siljishi 
229 

---

ikkilamchi asbob o'zagining siljishi bilan muvozanatlashadi. Differensial-
transformatorli o'zgartgichlar sarf, bosim, sath va boshqa parametrlarni 
o'lchashda ishlatiladi, bunda bu parametrlarning qiymati birlamchi asbob 
g'altagi o'zagining siljishiga o'zgartiriladi. 
Differensial- transformatorli asbob sxemasi (8.3-rasm) ikkita bir xil 
g'altakdan iborat. 
Ulardan biri birlamchi asbob 7, ikkinchisi esa ikkilamchi asbob 2 ga 
joylashtirilgan. G'altaklarni birlamchi chulg'amlari ketma-ket ulanib, elektron 
kuchaytirish kuch transformatorining chulg'amidagi o'zgaruvchan tok kuch-
lanishidan ta'minlanadi. Ikkilamchi chulg'amlar bir-biriga yo'nalgan holda 
ulanib, chiqishlari elektron kuchaytirgichga qaratilgan. G'altaklar ichida temir 
o'zaklari o'rtacha holatda bo'lsa, g'altakdagi e
x
va e
2
EYK lar teng bo'ladi, 
ya'ni aE
{
= e^ — e
2
= 0 va aE
2
 = e
3
 — e
4
= 0, demak, дЕ = aE
1
~aE
2
ku-
chaytirgich kirishidagi farq ham nolga teng bo'ladi. 
O'zaklar holati o'zgarganda g'altaklarda kattaligi va fazasi birlamchi 
asbob g'altagidagi o'zak siljishining kuchlanishiga bog'liq bo'lgan nobalans 
kuchlanish vujudga keladi. Nobalans kuchlanish elektron kuchaytirgich 
orqali reversiv dvigatelni boshqarish uchun kerak bo'lgan qiymatgacha 
kuchayadi. Reversiv dvigatel profillangan disk yordamida ikkilamchi asbob 
g'altagi o'zagini, birlamchi asbob g'altagi o'zagi bilan muvofiqlashtirilgan 
holatga siljitadi, natijada ikkala g'altakdagi EYK lar tenglashadi, binobarin, 
muvozanat holati tiklanadi. Ikkilamchi chulg'amlarning EYK yana nolga 
teng bo'ladi va reversiv dvigatel to'xtaydi. Reversiv dvigatel ikkilamchi 
asbobning strelkasi va perosi bilan bog'langan. 
Birlamchi asbobning o'zagi 5 mm ga siljiganda induksiyalangan EYK 
ning bog'lanishi chiziqli bo'lib qoladi. Differensial-transformatorli tizim-
larning ikkilamchi asboblari potensiometrlar asosida qurilgan. 
230 

---

O'lchash tizimida teleuzatishning differensial-transformatorli tizimi 
uchun ikkilamchi asboblarga KSD va KSU kiradi. Asboblarning quyidagi 
turlari chiqariladi: juda kichik o'lchamli ko'rsatuvchi KPD1; VMD va 
o'ziyozar KSD1, kichik o'lchamli ko'rsatuvchi, silindrli siferblati 
aylanadigan KVD1 va o'ziyozar KSD2, aylanasimon diagrammali KSD3. 
Hamma asboblarning aniqlik sinfi 1. Ikkilamchi asboblar yo qo'shimcha 
chiqish o'zgartgichlari, yoki boshqariluvchi qurilma bilan ta'minlanishi 
mumkin. Sarf o'lchagich asboblarda, ko'pincha, ichiga o'rnatilgan 
integrallovchi qurilmalardan foydalaniladi.