Nashriyot-matbaaijodiy uyi

5 — N. R. Yusupbekov va boshq. 65 

---

Asbobning o'lchash sxemasi T
r
tok transformatoridan shunday ta'min-
lanadiki, o'lchash toki I
0
.= К -1 bo'ladi. 
Agar, termometrda kuchlanish U
ab
bilan kompensatsiya qilinmagan 
bo'lsa, unda kuchaytirgich kirishiga signal beriladi. 
Bu signal reversiv dvigatelni va reoxord sirpang'ichi R
r
ni kuchlanish 
С/
яЬ
tushuvini (R
t
da) muvozanatlashtirmaguncha harakat qilishga (siljishga) 
majbur qiladi. Bu holda quyidagi tenglik bajariladi: 
yoki 
(2.75) 
bu yerda: 
(2.76) 
R
n
rezistor asbob shkalasining sanoq boshini belgilashga xizmat qiladi, 
R
sh
esa o'lchash diapazonini o'rnatadi. Transformatsiya koeffitsiyenti К ni 
amalda o'zgarmas deb qarab, asbob ko'rsatishlari m ta'minot kuchlanishi 
tebranishiga va termometrni ulash simlari qarshiligining o'zgarishiga bog'liq 
emas, deb hisoblash mumkin. 
Qarshilik termometrining me'yorlovchi o'zgartgichi. Qarshilik termoo'z-
gartgichi yordamida olingan axborotni EHM ga yoki avtomatik rostlash 
tizimiga kiritish uchun chiqishda 0-5 mA o'zgarmas tok signalini shakllan-
tiruvchi me'yorlovchi o'zgartgichdan foydalaniladi. 
Qarshilik termometri bilan birga ishlovchi me'yorlovchi tokli o'zgart-
gichning sxemasi 2.23-rasmda ko'rsatilgan. Bu o'zgartgich sxemasiga va 
66 

---

ishlash prinsipiga ko'ra termoelektr termometr bilan bir komplektda ish-
lovchi, me'yorlovchi o'zgartgichga o'xshash (2.12-rasmga qarang). Bu 
sxemalarning farqi shundaki, o'zgartgichda tuzatuvchi ko'prik TK o'rnida 
o'lchov nomuvozanat ko'prigi O'K dan foydalaniladi, uning yelkalaridan 
biriga uch o'tkazgichli sxema bo'yicha qarshilik termoo'zgartgichi R
t
ulangan. 
Qolgan qarshiliklar manganindan yasalgan. R
x
qarshiliklar ulovchi o'tkaz-
gichlar qarshiliklarini nominal qiymatga moslash uchun xizmat qiladi. 
Ko'prikning ab diagonaliga o'zgarmas tokning barqarorlashtirilgan U 
kuchlanishi ulangan. O'zgartgichning chiqish toki i
chiq
ko'prikning o'lchov 
diagonalidagi f/
cd
kuchlanishga mutanosib va ular orasidagi munosabat 
(2.77) ga mos holda berilishi mumkin: 
(2.77) 
U
cd
 = K
k
 R
t
bo'lgani uchun (bu yerda, K
k
— ko'prikni o'zgartirish koeffi-
tsiyenti) 
(2.78) 
Shunday qilib, me'yorlovchi o'zgartgichning tokli signali qarshilik termo-
metri qarshiligiga mutanosib bo'lib, uning aniqlik sinflari 0,6—1,5.