Nashriyot-matbaaijodiy uyi

p
— pyezoelektrik doimiy, Kl/N. K
p 
ning qiymati plastinaning o'lchamiga bog'liq emas 
va kristallning tabiati bilan belgilanadi. Kvars 
uchun K
p
 = 2,1 • 10 - 12 Kl/n. 
3.10-rasmda pyezoelektrik manometrning sxemasi ko'rsatilgan. O'lcha-
nayotgan bosimni 4 membrana kuchga aylantiradi, bu kuch esa diametri 5 
mm va qalinligi 1 mm bo'lgan kvars plastinalar 2 ning ustunlarini siqilishga 
majbur qiladi. Vujudga kelayotgan Q elektr zaryad 1 chiqishlar orqali katta 
kirish qarshiligiga (10
13
Om) ega bo'lgan elektron kuchaytirgich 5 ga 
uzatiladi. Zaryadning qiymati o'lchanayotgan R bosim bilan quyidagicha 
bog'langan: 
(3.29) 
bu yerda: S— membrananing samarali yuzi. 
Asbobning inersionligini kamaytirish uchun kamera 3 ning hajmi 
minimallashtiriladi. 
100 mPa (1000 kgk/sm
2
) gacha bosimlarni o'lchashga imkon beruvchi 
pyezokvarsli manometrlar tez o'zgaruvchi bosimlarni o'lchashda keng 
qo'llanadi. Peyzoeffektning afzalligi uning inersionsizligidir. Bu asboblar 
bosimlari tez o'zgaradigan jarayonlarni (kavitatsiya, portlash) o'rganishda 
juda qulay. Peyzoelektr manometrlarning aniqlik sinfi 1,5; 2,0. 
TAYANCH SO'Z VA IBORALAR 
Bosim; suyuqlikli manometrlar; deformatsion (prujinali) asboblar; yuk-porshenli 
manometr; elektrik manometrlar; silfon; membrana; manometr; differensial 
manometr; vakuummetr; manovakuummetr; tyagomer; naporomer. 
Nazorat savollari 
1. Bosim nima, bosimning qanday o'lchov birliklarini bilasiz? 
2. Bosimni o'lchash usullari haqida so'zlab bering. 
3. Suyuqlikli manometrlarning turlari va ishlash prinsipini tushuntirib bering. 
4. Deformatsion manometrlarning turlarini va ishlash prinsipini tushuntiring. 
5. Yuk-porshenli manometr qayerda ishlatiladi? 
6. Elektr manometrning turlari va ishlash prinsipini tushuntiring. 
7. Bosimning qanday turlarini bilasiz?