Nashriyot-matbaaijodiy uyi

Logometrlar. Logometr, ko'pincha, texnik qar-
shilik termometrlari bilan biigalikda haroratni o'lchash 
uchun qo'llaniladi. Logometrning ishlash prinsipi 
ikki elektr zanjiridagi toklar nisbatini o'lchashga 
asoslangan. Zanjirlardan biriga qarshilik termometri, 
ikkinchisiga esa o'zgarmas qarshilik ulangan. 2.16-
rasmda logometrning sxemasi keltirilgan. U o'zaro va 
strelka 3 bilan bikir qilib mahkamlangan ikkita 
ramachalar 1 va 2 dan iborat. Bu ramachalar esa doimiy magnit qutb 
uchliklari 4 va 5 bilan o'zak orasidagi havo tirqishida joylashtirilgan. Bu 
tirqish bir tekis qilinmagan, shuning uchun, magnit induksiyasi qiymatlari 
uning turli nuqtalarida (ramachalar va strelkaning burilish burchaklari 
turlicha bo'lganda) turlicha bo'ladi. Markazdan qutb uchliklari chetlariga 
qarab havo tirqishi kamayadi va, mos ravishda, markazdan qutb uchliklari 
chetlariga qarab tirqishda magnit induksiyasi o'sadi. Logometrning ikkala 
ramkasi bitta o'zgarmas tok manbayi E dan ta'minlanadi, ular aylantiruvchi 
momentlari bir-biriga qarshi yo'naladigan qilib ulangan. Aylantiruvchi 
momentlar M
x
va M
2
ning qiymati,mos ravishda, quyidagiga teng: 
(2.53) 
(2.54) 
bu yerda: C, va C
2
— ramachalarning geometrik o'lchamlari va ulardagi sim o'ramlari soni 
bilan aniqlanadigan o'zgarmas koeffitsiyentlar; B
X
va B
2
 — ramachalar joylashgan joydagi 
magnit induksiyalari; 7, va 1
2
ramachalardan o'tayotgan tok kuchlari. 
Ramachalar qarshiligi teng, ya'ni R
x
 = R
2
va R= R
t
bo'lsa, /,=/, va 
M=M
2
bo'lib, qo'zg'aluvchi tizim muvozanat holatida bo'ladi. Agar termo-
metr qarshiligi o'zgarsa, ramachalardan birida tok kuchayadi, shu sababli 
momentlar muvozanati buzilib, qo'zg'aluvchan tizim esa harakatga keladi. 
Kuchaygan ramacha magnit induksiyasi kichik tirqishga kirganda, ikkinchi 
ramacha esa magnit induksiyasi katta tirqishga kiradi. Ma'lum bir holatda 
ramachalar momenti muvozanatlashadi, ya'ni 
(2.55) 
Bu tenglamadan 
(2.56) 
59 

---

Qalqovichli satho'lchagichlar ma'lum afzalliklarga ega: qurilma sodda, 
o'lchash chegarasi katta, aniqligi yetarlicha katta, agressiv muhitlar sathini 
o'lchash mumkin, o'lchashning harorat chegarasi keng. Ularni qo'llanishni 
chegaralovchi kamchiliklari: idishda qalqovich borligi, metall ko'p ketishi, 
kinematik qismlari borligi sababli yetarlicha mustahkam emasligi, idishlarda 
bosim ostida sathni o'lchash qiyinchiliklari.