Насослар, насосларнинг тузилиши ва иш унумдорлиги классификациялари

1.1. Nam havoning asosiy parametrlari


1.1. Nam havoning asosiy parametrlari

Nam havo tarkibini quruq havo va suv bulari aralashmasidan iborat deb qarash mumkin. Nam havo quritish jarayoni mobaynida namlik va issiqlik tashuvchi agent vazifasini bajaradi. Ayrim hollarda tutun gazlari yoki ularning havo bilan aralashmasidan xam foydalaniladi.

Nam havoning holati uning absolyut namligi, nisbiy namligi, nam saqlashi va entalpiyasi bilan tavsiflanadi.
1m³ nam havo tarkibidagi suv bularining miqdori (kg) absolyut namlik deyiladi (ρ_c.b, kg/m³). Agar nam havo kelgusida sovutilsa, maolum bir haroratda, havo tarkibidagi namlik shudring sifatida ajrala boshlaydi. havoning ushbu holatdagi harorati shudring nuqtasi deb ataladi. Bunday sharoitda havo suv buiga maksimal tooyingan (ρ_t , kg/m³) booladi.
havoning absolyut namligini ρ_c.b uning tooyinish paytidagi absolyut namligiga ρ_t nisbati nisbiy namlik φ (%) yoki tooyinish darajasi deyiladi.
φ = ρ_c.b/ρ_t = R_c.b / R_t , (1)
bu yerda R_c.b- nam havodagi suv bularining parsial bosimi, Pa; R_t- berilgan harorat va umumiy barometrik bosim ostida tooyingan suv bularining bosimi, Pa.
havoning nisbiy namligi psixrometr yordamida aniqlanadi. Psixrometr ikkita termometrdan iborat boolib, ularning birini sharchasi doimo hoollanib turiladi, ikkinchisi esa quruq booladi.
Namlik bilan tooyingan havodan qurituvchi agent sifatida foydalanish mumkin emas. havodagi namlik qanchalik kam boolsa, undan qurituvchi agent sifatida foydalanish imkoniyati shunchalik keng booladi. 1m³ absolyut quruq havoga toori kelgan suv bulari miqdori havoning nam saqlashi (x, kg/kg yoki d, g/kg) deb yuritiladi
x = m_s.b/m_q.h = ρ_c.b/ρ_q.h = 0,622φR_t /(R-R_c.b), (2)
bu yerda ρ_q.h- absolyut quruq havoning zichligi, kg/m³; m_s.b- nam havoning berilgan hajmidagi suv bularining massasi, kg; m_q.h- absolyut quruq havoning massasi, kg; R- nam havoning umumiy bosimi, Pa.
havoning entalpiyasi uning nam saqlashi va haroratiga boliq booladi. Nam havoni entalpiyasi uning tarkibidagi 1 kg quruq havo miqdoriga nisbatan olinadi. Nam havo entalpiyasi J [J/(kg quruq havo)] quyidagi tenglama booyicha aniqlanishi mumkin:
I = s_q.h t + x^.i_b = [(1000+1.97^.10³ x)t + 2493^.10³x], (3)
bu yerda s_q.h=1000 J/(kg^.oC)- quruq havoning solishtirma issiqlik siimi; t- havo harorati, ^oS; i_b- suv buining entalpiyasi, i_b= s_bt+r_o; s_b=1,97^.10³ J/(kg·^oS)- oota qizdirilgan holatdagi buning oortacha solishtirma issiqlik siimi; r_o=2493^.10³ J/kg- suv buining 0^oC haroratdagi entalpiyasi.
tozalash mumkin.
N am havoning asosiy xossalari oortasidagi boliqliklarni ifodalovchi I-x (yoki I-d) holat diagrammasi L.K.Ramzin tomonidan, havo bosimining qiymati oozgarmas (R=745 mm simob ustuni yoki 99 kPa) boolgan holat uchun tuzilgan (1-rasm).

1-rasm. Nam havoning asosiy xossalari o’rtasidagi bog’liqliklarni ifodalovchi I-x diagramma.

Diagrammaning asosiy ooqlari oraliidagi burchak

135^o. Asosiy ooqlarga nam havoning entalopiyasi I (J/kg q.h.) va nam saqlashi x (kg/kg q.h.) qiymat-lari aniq masshtablarda joylashtirilgan. x qiymatlari foydalanish uchun qulay boolgan yordamchi gorizotal ooqdan topiladi. I=const chiziqlari ordinata ooqiga nisbatan 135^o burchak ostida, x=const chiziqlari esa yordamchi absissa ooqiga perpendikulyar holatda joylashtirilgan.
Ushbu diagrammada oozgarmas harorat (t=const), oozgarmas nisbiy namlik (φ=const) va suv buining parsial bosimi R_b chiziqlari ham joylashtirilgan.
φ=100% chizii diagrammani ikki qismga ajratadi. Bu chiziqning yuqori qismi diagrammaning ishchi yuzasi (tooyinmagan nam havo sohasi) deb ataladi va quritish jarayoni hisoblarida undan foydalaniladi. φ=100% chiziining quyi qismi esa suv bui bilan tooyingan havo holatini ifodalaydi va quritgich-larni hisoblashda ishlatilmaydi.
harorat 99.4^oC ga yetganda tooyingan suv bularining bosimi oozgarmas barometrik bosim qiymatiga (99 kPa) teng booladi. Bunday holatda nisbiy namlik haroratga boliq boolmaydi va amaliy jihatdan oozgarmas qiymatga ega booladi. Shu sababdan, t=99.4^oC boolganda φ=const chizii yuqoriga keskin buri-lib, vertikal ooqqa parallel boolgan holatda joylashadi.
I-x diagrammasi yordamida nam havoning istalgan ikki parametri (t_o,φ_o) booyicha uning dastlabki holatini belgilovchi nuqta A(t_o,φ_o) topiladi, soongra bu nuqta yordamida nam havoning boshqa xossalarini (x_o, J_o, …) aniqlash mumkin.
I-x diagrammasida nam havo bilan boliq boolgan quyidagi jarayonlarni tasvirlash mumkin:

- nam havoni isitish yoki sovutish;

- turli parametrlarga ega boolgan ikkita havo oqimlarini aralashtirish;
- bu-havo aralashmasi tarkibidagi suvni kondensatsiyalanishi.
Quyida nam havo holatini I-x diagrammada aks ettirish naomunalarini koorib chiqamiz.