Насослар, насосларнинг тузилиши ва иш унумдорлиги классификациялари

Quritish kinetikasi. Jarayonni harakatga keltiruvchi kuchi.

Quritish davrlari. Quritish tezligi va vaqti
Qattiq material va nam havoning oozaro taosiri paytida ikki xil jarayon sodir boolishi mumkin:
- quritish – material tarkibidan namlikni xaydalishi (R_m> R_h);
- namlanish – namlikni materialga soorilishi (R_mh).
Quritish paytida suv buining material yuzasidagi parsial bosimi R_m kamayadi va buning havodagi parsial bosimi R_h qiymati chegarasiga R_h=R_m yaqinlashib boradi. Bunday holat dinamik muvozanat holati deb, materialning bu paytdagi namligi ω_m esa muvozanat namlik deb yuritiladi.
Materialning muvozanat namligi ω_m suv buining material qatlami ustidagi parsial bosimiga yoki unga proporsional boolgan havoning nisbiy namligiga boliq booladi:
ω_m = f(φ).
Muvozanat namlik qiymati oozgarmas haroratda (t=const) tajriba yooli bilan topiladi.
Quritish jarayoni mexanizmi namlikni material bilan bolanish turiga boliq booladi. Quritish jarayonida fizik-kimyoviy va fizik-mexanik usullar bilan birikkan namliklar material tarkibidan haydaladi. Mexanik usul bilan birikkan namlik (yoki erkin namlik) esa moddaning makro- va mikrokapillyarlarida (10^-7>r>10^-7 mm) va uning yuzasida joylashgan booladi. Bunday namlik mexanik usullar (odatda presslash) yordamida ajratiladi.
Fizik-kimyoviy yool bilan birikkan namlik adsorbsion va osmotik birikkan namliklardan iborat booladi.
Adsorsion namlik materialning yuzasida va uning ovaklarida joylash-gan boolib, molekulalarning kuch maydoni taosirida mustahkam birikkan booladi. Adsorbsion namlik issiqlikni ajralish effekti bilan haydaladi.
Osmotik birikkan namlik (yoki bookish namligi) materialning tooqimalarida, osmotik kuchlar taosirida bolangan booladi.

Material tarkibida fizik-kimyoviy yool bilan ushlab turilgan namlik bolangan namlik deb yuritiladi.

Namlikni material bilan bolanish turlarini tavsiflash uchun sorbsiya-desorbsiya izotermalaridan foydalaniladi (4-rasm).

4-rasm. Namlikni material bilan bog’lanish izotermasi

Ushbu izotermalarni tahlil qilish va oziq-ovqat mahsulotlarining sorbsion va massa ootkazish xossalarini bilish asosida ularni saqlash sharoit-larini (havoning nisbiy namligi va harorati, oorama material turi) aniqlash mumkin booladi.

Mahsulotning boshlanich namligi W_o va uning oxirgi namligi W_ox boolsin. Namlikning oxirgi qiymati uning muvozat namligiga teng booladi, yaoni W_o=W*. Namlikni W_o dan to W* qiymatlargacha oozgarish chegarasi quritish sohasi deyiladi. Bu sohada material tarkibidan namlik haydaladi.
Grafikning gigroskopik W_g va muvozanat W* namliklar qiymatlari bilan chegaralangan uchastkasi desorbsiya sohasi deyiladi. Muvozanat namlikning egri chiziidan yuqorida joylashgan sohada (sorbsiya sohasi) material ooziga namlikni tortadi. Gigroskopik namlik materialning nam (yerkin namlik) va gigroskopik (bolangan namlik) holatlarini chegaralab turadi.
Quritish jarayonida material namligining oozgarishi 30.5-rasmda keltirilgan. Material tarkibidagi namlik booyicha, suvsizlantirish zonasi (shtrixlangan) shartli ravishda ikki davrga boolinadi.
I davrda material nam holatda booladi. Namlikni W₁ dan W_g qiymatlargacha oozgarishi mobaynida material tarkibidan erkin namlik (W_g-W_t) ajratib chiqariladi.
II davrda material gigroskopik holatda booladi. A(φ=100%) nuqta gigroskopik nuqta deb, unga toori kelgan namlik esa gigroskopik namlik W_g deyiladi. W_g materialdagi erkin va bolangan namliklar chegarasiga toori keladi.

5-rasm. Quritish jarayonida material tarkibidagi namlikning o’zgarish grafigi.

Material tarkibidan erkin namlikni ajratib chiqarish uchun har qanday nisbiy namlikdagi (φ<100%) havodan foydalanish mumkin.

Quritilayotgan material tarkibidan bolangan namlikni haydash uchun kerakli miqdordagi nisbiy namlikka ega boolgan havo ishlatilishi lozim. Bu paytda materialning namligi muvozanat namligidan yuqori boolishi kerak (W_m >W^*). Materialning oxirgi (tovar) namligiga koora havoning nisbiy namligi tanlanadi.