Натижасида мева бужмайиши ёки

Қорағат шарбати. Шарбат олиш учун қора ва қизил қорағат, боғда 
ўсдирилган ва ёввойи қорағатлар ишлатилади. Тиндирилган ва 
тиндирилмаган, табиий ва қанд сиропи қўшилган ҳамда этли 
ширинлаштирилган шарбатлар ишлаб чиқарилади.
Маҳсулотда хом ашё турига ва шарбат товар турига қараб қуруқ модда 
миқдори меъёрланади. Табиий шарбат учун 7-12%; қанд сиропи қўшиб 
ширинлаштирилгани учун 15-21%; кислоталилик 0,7-3,7%. Резавор мевалар 
шарбатида қуруқ модда миқдори 60%-гача бўлишига рухсат этилган.
Вишневая, Голландская красная, Варшевич навли қизил ва Голиаф, 
Восьмая 
Девисона, 
Сентябрьская 
Даниэля, 
Лия 
плодородная, 
неаполитанская, стахановка алтая, Берендеевка, Боскопский великан, 
Юбилейная навли қора қорағатлар яхши шарбат беради.
Ертут шарбати. Ертут (қулупнай) этсиз тиндирилмаган шарбат ишлаб 
чиқариш учун ишлатилади. Бу шарбат табиий ёки ширинлаштирилган 
бўлади. Коралка, Виктория, Саксонка, Мисовка, Комсомолка каби ертут 
навлари шарбат олиш учун энг мослари ҳисобланади.
Мева шарбатлари ишлаб чиқариш учун бошқа резаворлар ҳам 
ишлатилади: клюква, брусника, малина, крижовник, голубика, черника, 
маймунжон ва ҳоказо.
Анор шарбати 
Анор шарбати тиндирилган, этсиз, табиий ёки ширинлаштирилган 
бўлади. Табиий шарбат таркибида камида 10-12% қуруқ модда бўлиши ва 
кислоталилиги 0,6-3,0 % -ни ташкил этиши керак; қанд қўшилган 
шарбатнинг эса қуруқ моддаси миқдори 15-17%, кислоталилиги 0,5-2,1% 
бўлиши керак. Ҳозирги вақтда Ўзбекистон заводларида қанд ёки сироп 
қўшиб ширинлаштирилган анор шарбати ишлаб чиқазилмайди.
Яхши шарбат анорнинг нордон-ширин: Қизил Гюлоша, Нозик-қобиқ, 
Мелес, Нор Олма, Қозоқи анор навларидан ишлаб чиқарилади.
Анор шарбатининг таркиби биологик актив моддалар – сувда эрувчан 
полифенолларга (0,2-1,0%) бой ва анти микроб хусусиятларга эга. Унда 100 г 
-да мг ҳисобида қуйидагилар мавжуд: антоцианлар 350-750; катехинлар 15-
30; С витамини 5-10; В
1
витамини 0,01-0,025; В
2
витамини 0,03-0,3. 

---

210
Анор шарбати сифатининг энг асосий кўрсаткичи – антоцианлар 
туфайли ҳосил бўлувчи ранг бўлиб, бу компонентнинг миқдори анор 
шарбатининг ҳар 100 г-да 300 мг-ни ташкил этади.
Анорнинг кимёвий таркиби, айни вақтда унинг табиий шифобахш 
хоссалари сақланиб қолган маҳсулотлари ишлаб чиқариш босқичлари ва 
муаммолари ТКТИ -нинг “Консерваланган озиқ-овқат маҳсулотлари 
технологияси” кафедрасида аспирант Ф.Х.Эшматов томонидан кенг кўламда 
тадқиқ этилмоқда.
Замонавий заводларда ишлаб чиқарилаётган табиий анор шарбатининг 
таркибида меванинг табиий хусусиятларини тўла сақлаб қолиш ҳозирга 
қадар долзарб муаммо бўлиб келмоқда. Бу муаммони ечиш учун ишлаб 
чиқариш корхоналарида ўтаётган ҳар бир технологик жараённинг шарбат 
кимёвий таркибига таъсирини билиш ва бошқариш зарур. Айни вақтда анор 
шарбати таркибидаги фойдали компонентларнинг инсон организмига 
таъсири тўла ўрганилмаган. 
Хом ашё сифатида анорнинг қуйидаги хоссаларини таъкидлаш мумкин. 
Анорнинг ўртача массаси 180-470 граммгача боради, пўстлоқ ва пардаси 
26,6-дан 49,8%-гача, уруғ ва уруғ қобиғи 5,4-дан 15,8% -гача, шарбат чиқиши 
38,2-54,9%-ни ташкил этади. 
Табиий шарбатларнинг таркибида асосан углеводлар, минерал 
моддалар, витаминлар, ошловчи ва ранг берувчи моддалар бор. Анор 
мевасини инсон табиий дори сифатида истеъмол қилиши мумкин. Чунки 
анор меваси антисептик хусусиятга эга бўлиб уни истеъмол қилган инсон 
организмида баъзи касалликларни келтириб чиқарувчи микроорганизмларни 
нобуд қилувчи иммунитет ҳосил бўлади. Бундан ташқари, анор меваси фақат 
энергия манбаи бўлиб қолмай, балки асаб тизимини тинчлантирувчи восита, 
ревритга қарши, шилимшиқ қобиқ, қон томирлари ва терини ҳимояловчи 
восита, анемия, саратон касаллигига қарши ҳимоя таъсирини синтез қилувчи 
муҳит, сийдик ҳайдаш воситаси, конвергенция воситаси, антибиотиклик 
хусусиятга эга, юрак ишлашига ёрдам, иштаҳа очиш, чарчоқ босиш, одам 
оғирлигини камайтириш, шамоллашга қаршилик ва замбуруғ касаллигига 
қаршилик қилиш хусусиятларини ҳосил қилади. Бинобарин, анорнинг бу 
табиий шифобахш хусусиятларини ишлаб чиқарилган шарбат таркибида 
сақлаб қолиш ўта муҳимдир. 
Табиийки, анорнинг даволаш хусусияти унинг кимёвий таркиби билан 
боғлиқ. Анорда 8-20% қандлар глюкоза, фруктоза ва озроқ сахароза; 0,3-0,4% 
органик кислоталар, яъни лимон, олма, вино, қаҳрабо ва шовул кислоталари 
мавжуд. Кислоталардан лимон кислотаси кўп бўлиб у ёввойи анорда 5-9% 
ни ташкил этади. Бу кислоталардан ташқари фоли кислоталар ҳам 0,04-0,08 
мг% бор; витаминлар, танин, пектин, микро- ва макроэлементлар бор. 
Меваси, пўсти ва илдиз пўстлоғида 28% -гача ошловчи моддалар бор. Анор 
мевасида ошловчи моддалар, хусусан, катехин ва лейкоантоцианлар 66-79 
мг% бор ҳамда ранг берувчи моддалар антоцианлар 1,3% -гача бўлиб улар 
бактерицид хусусиятга эгадир.

---

211
Анорда кўп миқдорда витамин бор. Масалан, 4-15 мг% аскорбин 
кислотаси (С витамини), 0,04-0,36 мг% тиамин (В
1 
витамини), 0,01-0,27 мг% 
рибофлавин (В