National University of Uzbekistan Volume 3

National University of Uzbekistan 
Volume 3 | NUU Conference 2 | 2022
Google Scholar indexed 
Current Issues of Social Sciences and Humanities
 
DOI: 10.24412/2181-1385-2022-2-458-462 
Ijtimoiy-gumanitar fanlarning dolzarb masalalari 
 
 
 
 
 
 
459
 
April, 2022 
https://nuu.uz/ International Scientific Conference 
almashtirib boʼlmaydi”[1]. Shunday ekan har bir adabiy asar insonning ma`nan va 
axloqan yetuk bo`lishiga xizmat qiladi.
Oʼzbek xalqining vatandosh siymosi, Sharq madaniyati taraqqiyotiga ulkan 
hissa qoʼshgan, oʼz zamondoshlari va ilm ahllari tomonidan taqdirlanib, Аbulmaʼoni 
laqabi bilan shuhrat qozongan Hindistonning ulugʼ shoiri va faylasufi Mirzo 
Аbdulqodir Bedilning diniy-falsafiy va ahloqiy qarashlari o`z davrida ham hozirgi 
kunda ham o`rganishi dolzarb mavzulardan hisoblanadi. Mirzo Bedil asarlari ham 
islom dinining tasavvufiy ruhida ham, falsafiy ruhda ham, hinduviylik ruhida ham 
yozilgan bo`lib uning barcha ijodlari axloqiy jihatdan juda yuksak baholanadi. 
Shuning uchun biz har bir alloma asarlarini ham Bedil asarlarini ham chuqur o`rganib 
ta`limga va yosh avlod tarbiyasiga yo`naltirishimiz darkor.
Bedil asarlari ayniqsa 19-asrdan Oʻrta Osiyoda keng tarqalgan. Ular falsafiy 
fikrga boyligidan Bedil Turkistonda "Abulmaʼoniy" ("Maʼnolar otasi") degan nom 
olgan. Olim Jafar Xolmo‟minov o‟zlarining ““
Abulma‟oniy ma`naviyati” Bedil 
hayoti va falsafiy qarashlariga chizgilar” - monagrafiyasida bunga shunday izoh 
berganlar: “Bedil taʼqib etishlardan qutulish va ogʼir paytlarda nazmiy va nasriy 
asarlarida aytilgan falsafiy va ijtimoiy fikr-mulohazalarini boshqacha tarzda izohlash, 
boshqa bir maʼnoga ham burish imkoniyatiga ega boʼlish maqsadida ana shu 
murakkab usulda ijod qildi. Natijada, murakkab sheʼriy uslub – “Sabki hindiy”ni eng 
yuksak choʼqqiga koʼtardi va ushbu yoʼnalishning eng yorqin namoyandasiga 
aylandi. Bedilning ushbu uslubdagi maqom va martabasi shu darajada ediki, undan 
keyingi shoir va olimlar gohida mazkur uslubni “Sabki Bedil” – Bedil uslubi nomi 
bilan ham atashgan”.[2] 
Bedilning qarashlari asosan sheʼriyat, shaklida ifodalanadi, bu qoida tariqasida 
yorqin chuqur oʼylangan obrazlar va badiiy ramziylik bilan toʼyingan. Boshqacha 
qilib aytganda, Bedilning dunyoqarashi, uning ontologiyasi va epistemologiyasi, 
ijtimoiy falsafa, axloq falsafasi, estetikasi badiiy tushunchalar shaklida paydo 
boʼlgan. 
Mirzo Abdulqodir Bedil falsafasining muhim xususiyati undagi axloqiy 
tushunchalarning o‟ziga xos talqinidir. Bedil o‟z ijodi davomida asosiy e‟tiborni 
axloq masalalariga qaratadi. Buning sababi esa, XVIII asrda Hindistondagi ijtimoiy-
siyosiy holat, adolatsizlik, insoniy qadriyatlarning toptalishi, milliy va diniy nizolar, 
uning oqibatida bu o‟lkaning ijtimoiy–siyosiy, milliy-ma‟naviy inqirozidir. Bularning 
barchasi faylasuf-shoirni befarq qoldirmagan. Mirzo Bedil 
axloqiy qarashlarining muhim xususiyatlari shundan iboratki, 
unda axloqiy tushuncha va tamoyillarning mohiyati bir-biriga 

---