Natriy tetraboratning fizik va kimyoviy xossalari

Biologik ahamiyati

Bor – ayniqsa o‘simliklarning me’yoriy hayot kechirishi uchun muhim bo‘lgan mikroelementdir. Bor yetishmovchiligi o‘simliklarning rivojlanishida turli nobopliklarni keltirib chiqaradi, madaniy o‘simliklarda esa bor yetishmasligidan turli kasalliklar kelib chiqadi. Qishloq xo‘jaligida, tuproqda bor yetishmasligi yuzaga kelganda, maxsus, borli mikroo‘g‘itlar qo‘llanishi orqali, hosildorlikni orttiruvchi tadbirlar bajariladi.
Borning hayvonlar organizmida va odam tanasidagi ahamiyati yaxshi o‘rganilmagan. Odam tanasining muskul to‘qimalarida 0,33 dan 1∙10⁻⁴ % gacha bor mavjud bo‘ladi. Qondagi bor elementi miqdori taxminan 0,13 mg/litr atrofida. Odamning ozuqa tarkibida yillik bor qabul qilishi taxminan 1-3 mg bo‘ladi. Borning toksik dozasi 4 gramm.
Borat kislota, ortoborat kislota, H₃BO₃ — kuchsiz anorganik kislota, rangsiz yaproqchalar shaklidagi oq kristall. Zichligi 1460 kg/m³. Suvda oddiy temperaturada kam, qizitilganda yaxshiroq eriydi. Spirt va boshqa organik moddalarda ham eriydi. 107,5’ da qizdirib suvsizlantirilganida metaborat kislota HBO₂, 160* da bor oksid B₂O₃ hosil boʻladi. Tabiatda issiq suvlar tarkibida erigan holda uchraydi. Bufer sistemalar tayyorlashda ishlatiladi. Shisha sanoatida, emallar tayyorlashda va tibbiyotda qoʻllaniladi.
Shunday qilib, borik kislotasi uchun qulayroq, kam ishlatilgan bo'lsa ham, B (OH) formulasi₃, uning kislotaligi H ionlariga bog'liqligini bildiradi⁺ ularning OH guruhlaridan ozod qilingan. B (OH) molekulasi₃ Uning uchburchak tekislik geometriyasi bor, uning bor atomi kimyoviy sp. Gibridlanishiga ega².
B (OH)₃ Bu juda kovalent molekuladir, chunki bor atomi va kislorod o'rtasidagi elektr manfiylik farqi unchalik katta emas; shuning uchun B-O bog'lanishlari asosan kovalentdir. Shuningdek, ushbu molekulaning tuzilishi spinnernikiga o'xshashligini unutmang. Xuddi shu tarzda o'z o'qida aylana oladimi?
Borik kislotasi uchun triklinik kristalli tuzilishga mos keladigan birlik hujayrasi ko'rsatilgan bo'lib, u ma'lum sintez sharoitida olti burchakli strukturani qabul qilishi mumkin. Bir hujayra uchun to'rtta molekula borligini va ular A va B qatlamlarida bir-birini almashtirib joylashtirilganligiga e'tibor bering (ular bir-birining ustiga joylashtirilmagan).
B-OH bog'lanishlarining simmetriyasi va yo'nalishi tufayli B (OH) deb taxmin qilish mumkin.₃ apolar; ammo, molekulalararo vodorod aloqalarining mavjudligi voqeani o'zgartiradi. Har bir B (OH) molekulasi₃ quyidagi rasmda kuzatilgandek jami oltita dipol-dipol o'zaro ta'siriga ega bo'lgan ushbu ko'priklardan uchtasini berish yoki qabul qilish
Sovuq suvda o'rtacha va issiq suvda eriydi:
2,52 g / 100 ml (0 ºC)
27,50 g / 100 ml (100 ºC)
Bor kislotasi qisman suvda eriydi va unda cho'kishga moyildir. Aytilgan eruvchanlik xlorid, limon va tartarik kabi kislotalar tarkibida o'sishga intiladi.