Научный вестник scientific journal 2017-yil, 2-son (102/1) gumanitar fanlar seriyasi tarix, Falsafa, Sotsiologiya, Iqtisodiyot

ILMIY AXBOROTNOMA 
   
FALSAFA 
      
 
      2017-yil, 2-son 
8.
 
K
oʻp xotin oluv, taloq, ersiz qoluv, ham xotinlarning oʻlimi. 
9.
 
Nihoyat xotinlar orasida buzuqlik t
oʻgʻrisida yozilgan. 
Ilmiy faoliyati davomida Validiy Maksim Gorkiy nashr qiladigan “Russkiy letopises” jurnalida 
ishlovchi ba’zi muharrirlar va idealistlar hurfikrli ziyolilar, yanayam t
oʻgʻrirogʻi, sosialist inqilobchilar 
bilan tanishadi. Gorkiy Rossiyaga tobe millatlar antologiyasini nashr etishga qaror qilganligini aytadi. 
Shuningdek Ukraina, Fin, Arman va Gruzin adabiyoti va  tarixi yozilayotganligini, “Rossiya 
musulmonlari” t
oʻplamini tayyorlashni Gorkiy Valiydiyga topshiradi. Buning uchun Peterburg 
Umumiy  kutubxonasida mavjud b
oʻlgan Rossiyada chop etiladigan musulmonlar nashrini, masalan, 
Ismoil Gaspirinskiy va Ozarbayjonda Hasanbek Malikov, Fattoh Oxundov va boshqalarga oid barcha 
nashrlarni hamda ruslarning Turkistondagi nashrlarini k
oʻzdan kechiradi. 1916 yil qishida shu ish ilan 
shu
gʻullanganllanadi.[3.1] 
Maksim Gorkiy bir safar Validiyni Sankt-Piterburgning Finlyandiya y
oʻlidagi Mustamiyakiyda 
joylashgan yozgi uyiga taklif qiladi. Uchrashuvda Gorkiy rus b
oʻlmagan  millatlarning huquqlari 
haqida k
oʻp liberal fikrlarni bildiradi. Gorkiy aytadiki: “Ruslar orasida biz toʻgʻrimizda erkin fikrli 
kishi sifatida proffessor Maksim Kovalevskiyni bilishini va 1905 - yil inqilobi paytida “Qonun oldida 
millat masalasi va fuqarolarning huquqiy tengligi” nomli asar yozganligini aytadi. Proffesor 
Kovalevskiy Rossiyada yashovchi barcha millatlar xohlaganlaricha yashashga haqli ekanliklarini, 
milliy madaniyatlarini 
oʻzlari xohlaganidek rivojlantirishlari lozimligini qayd etgan, armanlarga 
Bagrat davridagi Buyuk Armanistonni tiklash y
oʻlida ozarbayjonliklar bilan omonsiz kurashga 
kirishish va madaniy dunyoda shovqin-suron k
oʻtarish  oʻrniga  oʻz til va dinlari asosida milliy 
madaniyatlarini rivojlantirishni taklif etgan va shu y
oʻl orqali Kavkaz musulmonlarining muhabbatiga 
sazovor b
oʻlganligini yozadi. Validiy Kovalevskiy asarida, insonlarga yashash, shaxs va jamiyatning 
farovon turmush kechirishi huquqini bermagan Rossiya haqidagi fikrini avliyo Avgustinning “Quid 
sunt regne sine justita, nisi magna latracinia” ya’ni, “Adolatsiz humronlik katta y
oʻltoʻsarlikdan 
boshqa narsa emas” deydi.  
Validiyning to
gʻasidan arab adabiyotini oʻrganganidan mamnun ekanligini quyidagicha 
izohlaydi: Turkistonga qilgan ilk safarida  Zamaxshariyning arabcha devonini va Taftazoniy bilan 
Sayid Sharif Jurjoniyning munozaralariga oid risolani keltirishadi. Validiy uchun  bulardan ham 
qimmatliroq va qadrliroq hadya b
oʻlmas edi. Chunki, risolada Amir Temurning oʻz zamonida ikki 
buyuk olimni Qur’onda “Baqara” surasining “Ulayka a’la xudan min Rabbihim” oyati ustida 
munozara qildirgani haqidagi arabcha yozilgan asar edi. Bu asarda arab ritorikasining eng nozik 
masalalari hamda falsafaga t
oʻxtalganligida edi. Istarlitamoqdagi suhbatlar togʻasi bilan soʻnggi 
k
oʻrishishi boʻladi.  
Olim Shahobiddin Marjoniyning 
oʻzining ma’naviy ustozi deb biladi va uning ijodini oʻrganar 
ekan 
oʻzida Marjoniydan quyidagi xulosaga keladi: “Islom dini, falsafa va hikmatni inkor etmaydi. 
Fanga kelsak, ularning barchasi xayrlidir” deydi.[6]  
Validiy islom falsafasi t
oʻgʻrisida quyidagi tahliliy fikrni ilgari suradi, uningcha hattoki hayotda 
tarix modda va narsani ma
gʻzi va holicha bahs etib, yozuvda ifoda etadi. Yozish bu tarixdir. Xulosa 
qilib hadislar tarixiga fikr bildiradi. Hadislarni tarixini bir ilmini, masalaga mohiyatini, ipak matosini, 
bu
gʻdoyi, tutun, yogʻochli ayvoni, masalan, olma yogʻochini toshlarda, marmarning tarixini darslarda 
bahs etishni ta’kidlaydi. 
Tarixni islom falsafasi tahlili jarayonida turli xil zamonlarga va turli  jamiyatlarga mansub 
insonlarning ruhiy jihatlarini k
oʻrinishini qaysi tilda yozilgan boʻlsa ham, xato yozilgan boʻlsa ham 
tushunishga qodirligimiz haqida fikr yuritadi. Masalan: Shumerlarning, Ashshurlarning, 
Misrliklarning kitoblarini, Xitoylik Konfusiyning fikrlarini Hind Buddaning nazariyasini Aristotel 
falsafasini, arabcha Qur’onni bugun tushunishga qodirmiz. Garchi ular boshqa muhitda boshqa tillarga 
va 
oʻzgacha harflar va iboralar bilan yozilgan boʻlsa ham biz uni falsafiy tahlil qila olishimizning 
tahlilini keltiradi. [7] 
Validiyning falsafiy qarashlarida hodisalarning sabab va kelib chiqishi bilan biri boshqasiga 
bo
gʻliq ekanligini bildirish asosiy maqsaddir. Buni Berhyeym “Auffasung dts Zurummenhanges”, 
Ch.Langois ham fransuzcha qilib “Coonception”  tadbiri bilan ifoda etgan. Biz ham bunga 
munosabatlar aniqroq deya olamiz. Bu yerda tarixchiga tabiy fanlar, tarix falsafasi bilan ijtimoiyot 
y
oʻl koʻrsatadi.  Bu yerda “ichki ruhiy omillar” va sabablar orasidagi munosabatlar izohlanadi. 
73 

ILMIY AXBOROTNOMA 
   
FALSAFA 
      
 
      2017-yil, 2-son 
Ularning har biri alohida izohlanadi. Tarix metodining falsafiy jihatdan umumiy k
oʻrinishini tavsif 
etadi.[7.1]  
Validiy dunyoqarashida tarixni 
oʻrganish falsafiy yondashuv gʻoyasi qanday va uni tashkil 
qilgan hamma narsaning moddiy hayotini 
oʻrganish, bashariyat tarixining gʻoyasi ham, bashariyatning 
moddiy va ma’naviy hayotini 
oʻrganishdir.  Oʻz hayotimizni va bugungi muhokamada turli-tuman 
fikrlar ham bor. U xilda tarix uchun shunday  b
oʻlish zaruriyat talab qiladi. Shu sabab bilan turli tuman 
tarix falsafasi yuzaga kelishining  isbotini “Tarixda usul” nomli asarida tasniflash barobarida Validiy 
tarix falsafasini 
oʻrganishni eng qulay va ishonchli ba’zi yolgʻon tarixiy tadqiqlarni isbotlaydi.  
Validiy Abu Rayhon Beruniy falsafasini 
oʻrganishda  Beruniy asarlaridagi diniy fikrlar 
keltirilgan hind asarlari “Richvada va Atarvananada” nomli hind kitobini 
oʻrganib,  Patanjali, 
Braxmagupta, Aryabxata, Vashta, Pulisa, Varahamihra kabi hind olimlarining asarlaridan matnlar 
tarjima qilganligini, hamda hind falsafasi va ilmi haqida ma’lumot berar ekanlar, ushbu ma’lumotlarni 
islom, yunon va eron olimlari bilan taqqoslaydi va 
oʻzining qarashlarini ham bayon etadi. Shu sababli 
bugungi kunga kelib, mazkur kitob eng nodir, eng noyob asar sifatida baholanishini, asarning 
mundarijasi diniy, falsafiy fikrlar, adabiyot, botiniy e’tiqodlar, xronologiya,   meterologiya, qonunlar, 
urf-odatlar va nihoyat astronomiyadan iborat ekanligini ta’kidlaydi. 
 
Adabiyotlar 
1.
 
Абдурахмонов М., Научная деятелность А.З.Валидова в Туркестане. Т:.-“Фан” 2004. – С 
37 
2.
 
А.З.Валиди Тоган. История Башкир. [ пер. с турец А.М.Юлдашбаев] – Уфа: Китап, 2010. 
– 
С 327. 
3.
 
Prof. Zeki Vyelidi Togan. Hatiralar ... –Ankara: 1999, §21. S.14. 
4.
 
Qosimov B., Milliy 
oʻygʻonish. -T:.- “Ma’naviyat” 2002. 70-b.  
5.
 
Validov A. Far
gʻona xotinlari toʻgʻrisida Nalivkin. // «Suyunbika», Kazan, 914, №6. – S. 8-10. 
6.
 
Al-Islam yukaddibu al-hikmata va-l fann-u xayrun kulluhu. 
7.
 
Prof. Zeki Velidi Togan. Tarihte Usul.- Istanbul: 1985. S.18.S.20. 
 
UDK: 1.323/327 (575.1) 
JAMIYAT BARQARORLIGINI TA’MINLASHDA SIYOSIY INSTITUTSIONALLASHUV: 
KOMPLEKS YONDASHUV 
B
oʻtaev U.X. 
Oʻzbekiston Milliy universiteti  
 
Annotatsiya.  Mazkur maqolada jamiyat barqarorligini ta’minlash jarayonida siyosiy 
institutlarning institutsionallashuvi tahlil etilgan b
oʻlib, unda davlatning oʻrni va ahamiyati yoritilgan. 
Shuningdek, institut, institutsionallashuv va siyosiy institutsionallashuv tushunchalarining tahlili 
berilgan.  
Kalit s
oʻzlar:  jamiyat, tinchlik, barqarorlik, institut, institutsionallashuv, siyosiy 
institutsionallashuv, davlat, siyosiy tizim, fuqarolik jamiyati. 
 
Политическая институционализация  и обеспечении стабильности общества: 
комплексный подход 
Аннотация.  В  данной  статье  анализируется  институционализация  политических 
институтов  в  процессе  обеспечения  стабильности  в  обществе.  Основной  акцент  делается  на 
место  и  значение  государства.  А  также  дается  анализ  таких  понятий,  как  институт, 
институционализация и политическая институционализация. 
Ключевые  слова:  общество,  мир,  стабильность,  институт,  институционализация, 
политическая  институционализация,  государство,  политическая  система,  гражданское 
общество. 
 
Political institutionalization in providing stability of society: complex approach 
74 

ILMIY AXBOROTNOMA 
   
FALSAFA 
      
 
      2017-yil, 2-son 
Abstract. The article analyzes the institutionalization of political  institutions in the process of 
ensuring stability in society, making an emphasis on the place and importance of the state. As well, 
notions such as institution, institutionalization and political institutionalization are studied. 
Keywords:society, peace, stability, institution, institutionalization, political institutionalization, 
state, political system, civil society. 
 
Jamiyatda tinchlik va barqarorlik uning hayotidagi ijtimoiy-siyosiy institutlarning 
institutsionallashuv jarayoniga ham bo
gʻliqdir. Chunki, institutsionallashuv jarayoni jamiyat 
doirasidagi munosabatlarni shakllantirish, ta’minlash orqali barqarorlikni ma’lum bir davrda sohaviy 
barqarorlikni erishishiga olib keladi. Barqarorlik esa, ijtimoiy-siyosiy institutlar tamonidan amalga 
oshiriladi.  
Shu 
oʻrinda “institut” tushunchasining etimologik mazmuniga e’tibor qaratsak, “institut” soʻzi 
lotincha  “institutum”  s
oʻzidan  kelib chiqqan boʻlib,  “
oʻrnatish”  yoki  “tashkilot”  degan ma’noni 
anglatadi. Davlat institutning asl k
oʻrinishi hisoblanib, ma’lum bir koʻrsatmalarga ya’ni, qonun va 
qoidalar tizimiga asoslangan b
oʻladi. Bunda davlat jamiyat hayotida tashkil etilgandan soʻng, dastlab 
oʻzining boshqaruv darajasini vujudga keltirib, tartiblashgan va yoʻnaltirilgan harakatlarni amalga 
oshira boshlaydi, boshqaruvni 
oʻz nazoratiga oladi hamda tashkilotchilik qobiliyatini amalga oshiradi. 
Albatta, bu ijtimoiy-siyosiy jarayon jamiyat hayotida davlat institutlarini vujudga keltira boshlaydi. 
Bu, 
oʻz navbatida, ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy, madaniy va boshqa sohalarning  faoliyatini yuzaga 
keltirib, institutsionallashuvni yuzaga keltiradi. Bu jamiyat hayotida ijtimoiy va siyosiy institutlarning 
faoliyatini rasmiy tarzda shakllantiradi. Siyosiy institut  –  bu birinchidan, tashkillashgan jamoaning 
uyushgan holati, jamoatchilik irodasi, maqsadlari va hayot faoliyati tarziga asoslanuvchi insonlarning 
maxsus hamjamiyatga birlashuvining tashkiliy shakli b
oʻlsa; ikkinchidan, hokimiyat va ta’sir etishga 
doir shakllanuvchi, jamoa va insonni integratsiya qilishni q
oʻllab-quvvatlovchi, birlikni 
boshqaruvchanligi va jamoaviy qadriyatlarga, tashkiliy prinsiplarga, ratsional me’yorlarga tayanuvchi 
kishilar uyushmasining ideal modelidir; uchinchidan, individ va guruhlarning, shuningdek, butun 
insoniy ijtimoiy tuzilmasi munosabatlardagi modellarni realizatsiya etish va qayta ishlab chiqish[1] 
hisoblanadi. Umuman, siyosiy institut –  bu siyosiy tizim hosil  etuvchi, siyosiy faoliyatning turli 
sohalarini muvofiqlashtiruvchi, ularni rollar va maqomlar tizimiga tashkillashtiruvchi, rasmiy va 
norasmiy qoidalar, prinsiplar, me’yorlar, k
oʻrsatmalarning barqaror majmuidir[2]. 
Darhaqiqat, jamiyat uchun taraqqiyot qonuniyatlarini faqat qandaydir moddiy omillar 
shakllantirmasdan, balki tizim sifatida 
oʻz taraqqiyotini oʻzi ta’minlaydi. Koʻpchilik olimlar fikriga 
k
oʻra, har bir alohida jamiyat, bu ma’noda oʻz taqdir va istiqbolini tanlash hamda ta’minlashda erkin 
ekanligi aniq b
oʻlib qoldi deb ta’kidlaydilar[3].  
Ushbu jihatdan tizim sifatida jamiyatning barcha jabhalariga (iqtisod, siyosat, turmush, 
madaniyat va ma’naviyat) barobar taalluqli va u, 
oʻz navbatida, har bir jabhada oʻzining xususiy 
intilishlari, manfaatlari, demak, 
oʻz ichki omillariga koʻra alohida tizim deb qarash lozim[4]. Tizim 
esa, jamiyatning har bir sohasida institut sifatida tashkil topadi va asta-sekin 
oʻzaro munosabatlarda 
institutsionallashadi. Institutsionallashuv jarayoni jamiyat doirasidagi munosabatlarni shakllantirish, 
ta’minlash orqali barqarorlikni ma’lum bir davrda sohaviy barqarorlikka erishishiga olib keladi.  
Ma’lumki, institutsionallashuv har qanday ijtimoiy sohaga tegishli b
oʻlib, u muayyan harakat 
yoki hodisani tashkillashgan tashkilotga aylantirish, shuningdek, pa
gʻonasini fanlar, axloq qoidalari, 
ma’lum bir qadriyatlar tizimiga asoslangan aniq munosabatlar tuzilmasini tartiblashgan jarayonga 
aylantirish yoki harakatdagi tashkilotni tashkillashtirishni ifodalashini nazarda tutsak, mazkur jarayon 
bir necha ketma-ket davrlarni 
oʻz ichiga oladi: 
1)
 
talabning paydo b
oʻlishi va unga oʻzaro tashkillashtirishga faoliyat harakatlar orqali 
qondirilishi;  
2)
 
umumiy maqsadlarni shakllantirish; 
3)
 
stixiyali 
oʻzaro harakat hamda sinab koʻrish va usullardan toʻlaqonli foydalangan holda 
ularni amalga oshirish orqali ijtimoiy norma va qoidalarning vujudga kelishi; 
4)
 
norma va qoidalar bilan bo
gʻliq jarayonlarni vujudga kelishi; 
5)
 
norma va qoida jarayonilarni institutsiyalovchi, ya’ni ularni qabul qilish, amaliy q
oʻllash; 
6)
 
norma va qoidalarni saqlab turishda q
oʻllaniladigan tizimlarning zamonaviy zanjiri 
(sanksiyasi, t
oʻsiq), ularning ayrim hollarda qoʻllanishi, tafovuti; 
75 

ILMIY AXBOROTNOMA 
   
FALSAFA 
      
 
      2017-yil, 2-son 
7)
 
mustasno tarzda barcha institut a’zolarining qamrab olinishi, mavqei va rollar tizimining 
yaratilishi[5] kabi omillar shular jumlasidandir.  
Shu 
oʻrinda “institutsionallashuv” nima? Uning “siyosiy institutsionallashuv”dan farqli jahatlari 
nimalarda kabi savollarga quyida javob berishga harakat qilamiz:  
Siyosatshunoslikda “institutsionallashuv” tushunchasi asosida insoniy hamjihatlik va yashash 
mazmuniga javob beruvchi qoidalar majmui tushuniladi[6].  
Sotsiologiya fani nuqtaiy nazaridan bu termin turfa turdagi ijtimoiy tabaqalar faoliyatini ularni 
sotsial institut sifatida boshqarish jarayoniga aytiladi[7].  
Yana shuni ham ta’kidlash joizki, institutsionallashuv umumiy qabul qilingan tajribalarni, 
oʻzgarmagan holda saqlab, bir necha avlodlarga etkazib, mazkur qoidalarni oʻzaro barqaror amaliyotga 
oʻtkazishga xizmat qiladi, deb ta’kidlanadi. 
“Zamonaviy xorijiy s
oʻzlar lugʻati”da institutsionallashuv –  bu “qandaydir yangi ijtimoiy 
institutlar muassasi, u yoki bu ijtimoiy munosabatlarning huquqiy va tashkiliy mustahkamlanishi, 
institutsional esa –  bu “ijtimoiy  institutlar bilan bo
gʻliqlik, ularga aloqadorlik”ni bildiradi[8] deb 
ta’kidlanadi.  
Umuman,  institutsionallashuv  –  ijtimoiy fanlarda siyosiy institutlarning davlatdagi rolini 
oʻrganishga jiddiy e’tibor qaratadigan muhim metodologik yondashuv sifatida qaraladi. Chunki davlat 
mavjud ekan, uning ichkarisida davlat va nodavlat institutlar mavjud b
oʻlishi tabiiydir. Ular oʻzaro 
vakolatlari yuzasidan institutlashadi va 
oʻzaro yaxlit tizimni shakillantiradi. Shu boisdan siyosiy tizimda 
boshqaruv va nazorat mexanizimlari asosida siyosiy institutsionallashuv yuzaga keladi.  
Siyosiy institutsionallashuv-asosiy siyosiy normalar, siyosiy qadriyatlar va siyosiy xulq-atvor 
andozasi jarayonining tashkil etilishi, huquqiy mustahkamlanishi hamda tan olinishi, shuningdek, ularga 
rioya etilishini nazorat qilish imkoniyatidir. Siyosiy institutsionallashuv siyosiy barqarorlikning muhim 
sharti b
oʻlib, unda asosan davlat markaziy oʻrinni egallaydi hamda siyosiy tizimning sohaviy (iqtisodiy, 
ijtimoiy, siyosiy, madaniy) vazifalarni belgilaydi hamda nazorat etadi. Davlat 
oʻz mazmun – mohiyatiga 
k
oʻra turli funksiyalarni bajaradi, biroq funksiyalarni, A.V.Pikulkin fikriga koʻra, yoʻnalishlari 
b
oʻyicha quyidagicha klassifikatsiya qilinadi. Bular: 
birinchidan, ijtimoiy ishlarni bajarish;  
ikkinchidan, ijtimoiy adolatni ta’minlash;  
Uchinchidan, Shaxs, jamiyat, davlatni himoya qilish, tartibni ta’minlash.  
Ammo, har qanday davlat uchun fundamental b
oʻlgan quyidagi funksiyalarni koʻrsatish 
mumkin: 
1)
 
rivojlanish strategiyasini aniqlash; 
2)
 
mulkchilik huquqlarini kafolatlash;  
3)
 
xususiy va aralash sektorlar 
oʻrtasida munosabat;  
4)
 
moliyaviy, pul va ijtimoiy siyosat;  
5)
 
ijtimoiy tartibotni ta’minlash;  
6)
 
himoya va ekologik muvozanatni ta’minlash.  
Masalan, aqsh davlatining funksiyalari quyidagi turlarda ta’riflangan: 
1)
 
milliy strategiyani aniqlash;  
2)
 
jamiyat hayotining huquqiy asoslarni ta’minlash;  
3)
 
iqtisodiy infratuzilmani rivojlantirish;  
4)
 
ilmiy – texnikaviy va sanoat siyosatini yuritish;  
5)
 
moliya – kredit munosabatlarini tartibga solish;  
6)
 
ijtimoiy sohani rivojlantirish; 
7)
 
xavfsizlikni ta’minlash hisoblanadi[9].  
AQSH davlatining asosiy funksiyalarini tahlil qilar ekanmiz, fundamental ahamiyatga ega 
funksiyalar barcha davlatlarga xos b
oʻlsada, har bir jamiyat taraqqiyot darajasi va strategik 
maqsadidan kelib chiqib, asosiy va birlamchi funksiyalarni belgilab olishi va ularni amalga oshirishi 
lozim. Shuni ham aytish kerakki, davlat siyosiy tizimni shakillantirish bilan birga uning vazifalarini 
ham belgilab beradi. Chunki, siyosiy tizim  jamiyatdagi muayyan siyosiy funksiyani bajaradigan 
ijtimoiy institutlar tizimi b
oʻlib, uning ikki darajasi mavjud: mamlakatning siyosiy tizimi va xalqaro 
siyosat tizimi. Birinchisi u yoki bu jamiyatning siyosiy sohasini qamrab olsa, ikkinchisi butunjahon 
76 

ILMIY AXBOROTNOMA 
   
FALSAFA 
      
 
      2017-yil, 2-son 
hamjamiyatini 
oʻz ichiga oladi. Siyosiy tizimda davlat hal qiluvchi boʻgʻin vazifasini oʻtaydi[10]. Shu 
boisdan, quyidagi sxemada[11] siyosiy tizimning vazifalarini k
oʻrishimiz mumkin: 
 
Shundan k
oʻrishimiz mumkinki, jamiyat barqarorligini ta’minlashda tizimning roli, uning 
elementlari va funksiyalarini davlat institutlari tamonidan amalga oshiriladi. 
Shuningdek, jamiyatda siyosiy institutlarning institutsionallashuv jarayonida yana bir 
oʻziga xos 
jihat mavjud. Bu fuqarolik jamiyatini shakllantirish jarayonida barqarorlik faqatgina davlat 
institutlarining institutsionallashuvi bilan emas, balki nodavlat institutlarning institutsionallashuviga 
ham bo
gʻliqdir. Chunki, nodavlat institutlar tizimi tizimiylik asosida ma’lum bir me’yor, qonun va 
qoidalar asosida boshqaruv jarayonini shakllantiradi. Natijada, boshqaruv jarayonida harakat 
a’zolarining qarashlari, manfaatlari yuzaga kelib, davlat institutlariga nisbatan ta’sir 
oʻtkaza boshlaydi. 
Bu esa,  davlat va nodavlat institutlarning institutsionallashuviga olib keladi.  
Xulosa 
oʻrnida aytganda, jamiyat barqarorligini  ta’minlashda siyosiy institutlarning 
institutsionallashuvi kuchli fuqarolik jamiyatini rivojlantirish jarayonida yana takomillashib boradi.  
 
Adabiyotlar 
1.
 
Ильин М.В.Слова и смысли: общение-общность // Политические исследования, -1994, -
№6. –С.14. 
2.
 
Политология.-Ростов-на-Дону: Феникс, 1997.-С. 166.  
3.
 
Егоров  И.А.  Принцип  свободы  как  основание  общей  теории  регуляции//Вопросы 
философии, -2000, -№3, -С.3-2. 
4.
 
J
oʻrayev T. Milliy davlatchilik:xavfsizlik va barqarorlik. -T.: Akademiya, 2007. –B.10. 
5.
 
ФроловС.С. Социология: учебник. 3-е изд., доп. -М.: Гардарики, 2000. -С.166. 
6.
 
Айзикович А.С. Потребности и интересы. –М., 2001. – С.72. 
7.
 
Меркель  В.,  Круассан  А.  Формальние  и  неформальние  институти  в  дефектной 
демократии // Политологические исследования. -2002. -№ 2. –С. 20.   
8.
 
Современный словарь иностранных слов. -М., 1992. -С.239. 
9.
 
ПикулькинА.В. Система государственного управления. –М., 2004. -С.169-170. 
Taraqqiyotini 
ta’minlash uchun 
qabul qilingan 
dasturlar asosida 
jamiyat faoliyatini 
tashkil  etish. 
Jamiyat 
taraqqiyotining 
maqsad va 
vazifalarinibelgilab 
berish. 
SIYOSIY TIZIMNING ASOSIY VAZIFALARI 
Jamiyat hayotini 
ta’minlash uchun 
moddiyva ma’naviy 
boyliklarni 
taqsimlash. 
Siyosiy ongni 
shakillantirish, jamiyat 
a’zolarini siyosiy ishtirok va  
siyosiy faoliyatga jalb 
etishni taminlash. 
Qonun-qoidalar ijro 
etishini nazorat qilish 
hamda siyosiy 
me’yorlarni saqlab qolish 
uchun shart-sharoitlar 
yaratish. 
Jamiyatning turli 
hayotini ta’minlash va 
uning ravnaqi uchun 
qonun-qoidalarni ishlab 
chiqish. 
Siyosiy tuzumni ichki va 
tashqi xafsizligini 
ta’minlab, barqarorlik 
hukm surishiga erishish 
asosini yaratish. 
Davlat va ijtimoiy 
guruhlar qiziqishlarini 
muvozanatga 
keltirish. 
77 

ILMIY AXBOROTNOMA 
   
FALSAFA 
      
 
      2017-yil, 2-son 
10.
 
Ergashev I. Davlat hokimiyati va boshqaruvini demokratlashtirishning nazariy masalalari (
oʻquv 
q
oʻllanma). –T.: Akademiya, 2014. 157-bet.  
11 . B
oʻtayev U.X. Siyosiy tizim va tahlil. -T., 2012.–B. 55. 
 
УДК: 14.8 
“KANZUL-MAORIF” ASARINING TADQIQI VA SANOIYNING FALSAFIY 
QARASHLARI 
Shakirova Sh.Yu. 
Toshkent davlat sharqshunoslik instituti 
 
Annnotatsiya. 
Maqolada ToshDSHI Sharq 
q
oʻlyozmalar markazi fondida 
saqlanayotgan“Kanzul-maorif”asarining ilk bor ilmiy tadqiqi qisqacha berilgan. Ijodkor  “SHe’riy 
doston”larida insonning falsafiy jihatlarini bayon etib, muammolarni  badiiy obrazlar vositasida talqin 
etishi haqida ham ma’lumot berilgan.