Навоий давлат кончилик институти ва тошкент давлат техника университети илмий даражалар берувчи

Zanjirli uzatmalarni hisoblash uchun misollar

Misol 5.1. Quyidagi berilganlardan foydalanib konveyer yuritmasi uchun rolikli zanjirni tanlang: yetaklovchi yulduzcha validagi quvvat N = 2,6 kVt, yetaklovchi yulduzchaning burchak tezligi n₁ = 800 ayl/min, yetaklanuvchi n₂ = 380 ayl/min, yetaklovchi yulduzchaning tayanchining ko’chishi hisobiga yuz beruvchi zanjir tig’izligini boshqarish, yuklama-turtkili, qiyalik chizig’i (liniyasi) gorizontga nisbatan = 50° burchak ostida, ish ikki smenali, moylash vaqti vaqti bilan amalga oshiriladi.
Yechish:

1. 
   Yetaklovchi yulduzchadagi uzatmaning uzatish sonini va momentni aniqlaymiz:
   

n¹ 800
i  n₂  380  2,1;
N 10³ 2,610³
M₁   83,7  31N m,
₁

bunda n¹ 83,7s^1.
₁  
30

2. 
   9.5- jadvaldan uzatish soniga muvofik z₁ = 27 kichik yulduzcha tishlari sonini qabul qilamiz.
   
3. 
   Yetaklanuvchi yulduzchaning tishlari soni:
   

z₂ = i z₁ = 2,1·27 = 56,7
z₂ = 57 ni qabul qilamiz, bunda uzatish sonining aniqlashtirilgan qiymati quyidagiga teng:
i   2,11
yetaklanuvchi valning aylanish chastotasi:
800 n₂  2,11  379ayl /min,
ya’ni, xarakteristikalar o’zgarishsiz qoladi.

4. 
   Ekspluatasiya qilish koeffitsiyentini aniqlaymiz: K₁ = 1,25 (yuklama turtkili); K₂ = 1,0 (kuchuvchi tayanchlar uchun); K₃ = 1,0 (A_t kattalikning qiymati hozircha aniqlanmaganligi tufayli); K₄ = 1,0 (markaz chiziqlari gorizontga nisbatan 50° burchak ostida bo’lganligi tufayli, ya’ni 70° dan kichik); K₅ = 1,5 _К5 1,5 (moylash vaqti vaqti bilan); K₆ = 1,25 (ish ikki smenali).
   

К_Э  К₁К₂К₃К₄К₅К₆ 1,251,01,01,01,01,51,25  2,35.

5. 
   9.6- jadvaldan sharnirdagi ruxsat etilgan o’rtacha bosimning o’rtacha qiymati n₁ = 800 ayl/min bo’lgandagi [p] = 19,3 N/mm².
   

Qatorlar sonini birga teng deb, formuladan zanjir qadamining orientirli qiymatini topamiz:

t  2,823 zM₁ 1KЭ  2,823 31103 2,35 14,2mm.
[p]m 2719,31
9.1-jadval bo’yicha qadamning eng yaqin standart qiymatlari 12,7 va 15,87 mm.
Keyingi hisoblashlarni ikki variant uchun olib boramiz.
Zanjir parametrlari (9.1-jadvaldan):
t, mm
12,7 15,87
d, mm
4,45 5,08
B, mm
8,90 10,11
q, kg/m
0,62 0,80
F = Bd, mm²
39,6 51,5
Q, N
17700 22600
Tavsiya etilgan o’qlar orasidagi masofa, mm A = 40 t
510 635 A/t = A_t
40 40
– markazlari liniyasiga zanjir tarmoqlarining qiyalik burchagi.
1  1 1 

sin 2A sin180/ z2  sin180/ z1  t 
0,115 0,115

640 640
Tutib qolish burchagi
₁ 1802
16640 16640
₂ 1802
19320 19320
Zanjir zvenolari soni
L_t  2A_t cos z2¹ (i1)^ ^z1 (i1)
122 122
(eng yaqin juft songacha yaxlitlanadi) n₁ ≤ [n₁]_max shart tekshiriladi
[n₁]_max 9.9- jadvaldan
800 < 2250 800 < 2150
Zanjirdagi zarblar soni, l/s
z1n1 27800
u  15Lt  15122
11,8 11,8
9.8 - jadvaldan [u] ning ruxsat etilgan kattaligi
60 50
Zanjirning tezligi
 15z1tnLt1  2715108004 t,m/ s
4,57 5,71
P  N 10³ /,N
570 455
Sharnirlardagi o’rtacha solishtirma yuklama
p  PK_Э / F,N /mm²
34 20,8
9.6- jadvaldan [p] ning ruxsat etilgan kattaligi, N/mm²
23,7 23,7
Demak, qadami t = 12,7 mm ga teng bo’lgan zanjir to’g’ri kelmas ekan, chunki p > [p].
Keyinchalik qadami t = 15,87 mm ga teng bo’lgan zanjir uchun hisоbоtni оlib bоramiz. Kuchlanish zanjirning оsilib turishiga qarab quyidagi fоrmula bo’yicha aniqlanadi, chunki uzatma qiya
P_f  5q₁lcos 50,89,810,635cos50 16N.
Markazdan qоchirma kuch kuchlanishi quyidagi fоrmula bo’yicha.
P_Ц  q²  0,85,71²  26N.
Fоrmuladan mustahkamlik zaхirasining hisоblangan kоeffisiyentini aniqlaymiz:
Q 22600

nPP_Ц P_f  255 2616  45,5.
9.9-jadvaldan [n] 10,2 qiymatini оlamiz, bundan n > [n] shart bajariladi. Fоrmuladan uzatma validagi yuklama:
Q_B 1,15K₁P 1,151,0455520N.
L_t ning yaхlitlangan kattaligidan A_t ning qiymatini aniqlaymiz:
At  2cos1 Lt  z21 (i 1) z1 (i 1)  2cos1640 122 (2,11) 0,11527(2,11)  40,46.

O’qlar оrasidagi masоfani
A = A_t t = 40,46·15,87 = 642 mm ga teng deb qabul qilamiz.
O’qlar оrasidagi mоntajli masоfani quyidagiga teng deb qabul qilamiz:
A_M 0,966A0,966642 640mm.