Navoiy davlat konchilik va

 
TABIIY YORITISh. 
 
Ishlab chiqarish binolaridagi ish o’rinlarida sanitariya gigiyena me’yoriy sharoitlarni 
yaratish maqsadida hamma ishlab chiqarish binolari, ma’muriy idoralar, maishiy xonalar kunduz 
kunlari tabiiy yorug`lik bilan ta’minlanadi.Ishlab chiqarish binolaridagi ish o’rinlari tabiiy 
yorug`lik bilan ta’minlanganda ish unumdorligi sun’iy yorug`likka nisbatan 10-12 % yuqori 
bo’lishi aniqlangan.Ishlab chiqarish binolarini tabiiy yoritishni quyidagi usullari mavjud: 
Korxona binolaridagi ish o’rinlari deraza yordamida yoritilsa yon tomondan yoritish . Juda
katta ishlab chiqarish binolari yuqori tomondan maxsus qoldirilgan derazalar, fonarlar 
yordamida yoritilsa, yuqoridan yoritish deyiladi. 
1. Bir vaqtning o’zida yon tomondan va yuqoridan yoritilishi aralash yoritish . 
2. Bir vaqtning o’zida tabiiy va sun’iy yoritishdan foydalanilsa birgalikda yoritish. 
Yon tomondan yoritishning o’zi qo’llanilganda ish o’rinlari notekis yoritiladi : ya’ni 
yorug`lik derazalar yaqinida yuqori, derazadan uzoqlashgan sari ish joylaridagi yorug`lik 
kamayib boradi. Bu farq esa, uskuna jihozlarni to’sishi bilan yanada ortadi. 
Ishlab chiqarish binolarini tabiiy yoritish manbai quyosh bo’lganligi sababli uning 
ravshanlik darajasi ko’pgina omillarga ya’ni : geografik kenglik, yil fasli, quyoshning holati, 
havoning tozalik darajasi, havodagi bulutlarning ko’p-kamligi, kunduz kunning vaqti va boshqa 
omillarga bog`liq bo’ladi. Shuning uchun tabiiy yoritilganlikni me’yorlashtirish uchun olib 
boriladigan hisoblash ishlarini bajarishda tabiiy yoritilganlik koeffitsiyenti kattaligidan 
foydalaniladi.Tabiiy yoritish koeffitsiyenti foizlarda ifodalanib, quyidagi ifoda (formula) 
yordamida aniqlanadi. 
%
100


tashqi
ichki
E
E
e
Bu yerda
E
ichki
/E
tashki
- tabiiy yoritilganlik koeffitsiyentining foizlarda hisoblangan kattaligi ; 

---

E
ichki
- bino ichidagi biror bir nuqtaning yoritilganligi. 
E
tashki
- binoning tashqarisida bir vaqtning o’zida o’lchangan yoritilganlik.
Tabiiy yoritilganlik koeffitsiyentining me’yoriy qiymatlari "Tabiiy va sun’iy yoritish" 
"Yoritish me’yorlar"ida keltirilgan.Ishlab chiqarish binolaridan foydalanish jarayonida ish 
o’rnidagi yoritilganlik darajasi ancha pasayishi mumkin, chunki deraza oynalarining yuzalari 
ifloslanishi oqibatida ularning yorug`lik o’tkazish koeffitsiyenti 45-60 % kamayadi, devorlar va 
shiftlarning ifloslanishi ham ularning nur qaytarish koeffitsiyentlarini kamaytiradi, shuning 
uchun ham sanitariya me’yorlarida yorug`lik tushadigan deraza oynalari yuzalarini kam chang 
ajralib chiqadigan xonalarda yiliga 2 marta, tutun ajralib chiqadigan xonalarning derazalarini 
yilida kamida 4 marta tozalash tavsiya etiladi. 
Tabiiy va sun’iy yoritish. Yoritish me’yorlari"ga asosan ishning aniqlik darajasi va yoritish 
turiga qarab, talab qilinadigan tabiiy yoritish koeffitsiyenti me’yorlari jadvalga keltirilgan .