Navoiy davlat pedagogika instituti

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

51 

 

Xulosa 

Olti йил davom etgan, butun insoniyat boshiga og'ir kulfatlar solgan Ikkinchi 

jahon  urushi  tamom  bo'ldi.  Urush  insoniyatga  qimmatga  tushdi,  50  milliondan 

ortiqroq kishi halok bo'ldi, 90 milliondan ortiq kishi yarador va mayib bo'lib qoldi, 

moddiy talofatlar qimmati 4 trillion dollardan oshib ketdi. Urush Yevropa, Afrika, 

Osiyo  va  Okeaniyada  turli  frontlarda  bo'ldi.  Fashizmni  tor-mor  etishda  ko'p 

mamlakatlar  qatnashdi.  Biroq  urushning  asosiy  og'irlik  markazi  SSSR  xalqlari 

zimmasiga  tushdi.  27  millionga  yaqin  kishi  urush  alangasida  halok  bo'ldi,  18 

milliondan ortiqroq jangchilar yarador va nogiron bo'lib qoldilar. 

O'zbekistondan  urushga  safarbar  etilganlardan  263005  kishi  halok  bo'ldi, 

132670  kishi  bedarak  yo'qoldi,  60452  kishi  nogiron  bo'lib  qaytdi.  Bu  mash'um 

urush  tufayli  eng  kamida  to'rt  yuz  ming  oila  bevosita  ayriliq  azobiga  duchor 

bo'lgan.  Agar  qarindosh-urug'larni  hisoblasak,  butun  mamlakat  aholisi  motam 

libosini  kiygan.  Ikkinchi  jaxon  urushida  o’zbek  xalqi  fashizm  ustidan  qozonilgan 

g’alabaga  o’zining  munosib  hissasini  qo’shdi.120  ming  o'zbekistonlik  jangchilar, 

jumladan,  70  ming  o'zbek  yigit  va  qizlari  orden  va  medallar  bilan  mukofotlandi. 

300 ga yaqin askar va komandirlar Qahramon unvoniga sazovor bo'lishdi, ularning 

75  nafari  o'zbeklardir.  32  nafar  o'zbekistonlik  jangchi  uchala  darajadagi  Shuhrat 

ordeni bilan mukofotlandi. 

Urushga bormaganlarga ham oson bo'lmadi. Yuz minglab   vatandoshlarimiz   

mehnat      frontida      zahmat  chekdilar,  o'zi  yemasdan,  o'zi  kiymasdan  topgan 

nasibasini frontga jo'natib azob-uqubatlar tortdi. 

Ikkinchi  jahon  urushiga  qanday  qaralmasin,  bu  urush  qaysi  g'oya  ostida  va 

kimning izmi bilan olib borilgan bo'lmasin, o'z vatani, el-yurtining yorug' kelajagi, 

beg'ubor osmoni uchun jang maydonlarida halok bo'lganlarni, o'z umrlarini bevaqt 

xazon qilgan insonlarni doimo yodda saqlaymiz. 

Fashizm  ustidan  qozonilgan  g'alabaning  olamshumul  tarixiy  ahamiyati 

shundaki,  u  dunyodagi  ko'plab  xalqlarni  zo'ravonlikdan,-qullikdan,  zulmdan  ozod 

etdi,  erkin,  demokratik  rivojlanish  uchun,  iqtisodiy  va  ma'naviy  taraqqiyot  uchun 

yo'l  ochib  berdi.  O'zbek  xalqi  fashizmni  tor-mor  etishga,  olamshumul  ahamiyatga 

 

52 

 

molik g'alabaga ulkan hissa qo'shdi. Ikkinchi jahon urushi butun insoniyatga katta 

saboq  bo'ldi.  Eng  muhim  saboq  shundan  iborat  bo'ldiki,  urush  boshlanmasdan 

oldin  unga  qarshi  kurashmoq,  uning  oldini  olish  tadbirlarini  ko'rmoq  zarur.  Shu 

maqsadda  jahondagi  ko'pchilik  mamlakatlar  Birlashgan  Millatlar  Tashkilotini 

tuzdilar.  Bu  xalqaro  tashkilot  urushdan  keyingi  yarim  asrdan  ortiqroq  davr 

davomida  tinchlikni  mustahkamlash,  xalqaro  va  mintaqaviy  xavfsizlikni  ta'min-

lash masalalari bilan shug'ullanib kelmoqda. 

Urush  davri  O'zbekiston  tarixining  uzviy  bir  qismi,  biz  uni  unutolmaymiz. 

O'zbekistonda  urush  faxriylariga,  ularning  oilalariga  yordam  berilmoqda,  ularga 

imtiyozlar  yaratilgan.  Respublika  faxriylar  uyushmasining  tashab-busi  bilan 

fashizm ustidan qozonilgan g'alabaning 50 yilligi munosabati bilan janglarda halok 

bo'lgan 400 mingga  yaqin  vatandoshlarimiz haqida arxiv materiallari to'planib, bu 

ma'lumotlar asosida “Xotira” turkumida 33 kitob nashr etildi. 

Fashizm  ustidan'  g'alaba  qozonilgan  9-may  kuni  O'zbekistonda  “Xotira  va 

Qadrlash  kuni”  sifatida  nishonlanmoqda.  Urushda  qurbon  bo'lganlarni  xotirlash, 

biz  bilan  hozirgi  kunlarda  yonma-yon  yashayotgan  urush  faxriylarini  qadrlash, 

e'zozlash,  hurmat-izzatini  Gitlerchilar  Germaniyasi  va  ittifoqchilariga  qarshi  olib 

borilgan  urush  nihoyasiga  yetdi.  Fashist  bosqinchilari  tomonidan  bosib  olingan 

hududlarni  va  Yevropa  davlatlarini  dushmandan  ozod  qilishda  urush  maydonlarida 

o'zbek  o'g'lonlari  misli  ko'rilmagan  mardlik  va  jasurlik  namunalarini  ko'rsatdilar, 

ming-minglab  jangchilar  urush  maydonlarida  halok  bo'ldilar,  ko'pchilik  nogiron 

bo'lib  qaytdi.  Qurbonlar  bejiz  berilmadi.  Ular  jahonni  fashizm  vabosidan  asrab 

qoldilar.  Bu  ishga  o'zbekistonliklar  ham  munosib  hissa  qo'shdilar.  Hozir  ham 

oramizda  front  alangasidan  omon  qaytgan,  mamlakat  ichkarisida  mehnat  qilgan 

vatanparvarlar  yashab  turibdilar.  Urushning  butun  og'irliklarini  o'z  yelkalarida 

ko'tarib  o'tgan  bu  insonlar  yangi  avlodlarning  mangu  minnatdorchiligiga  sazovor 

bo'ldilar.  Prezidentimiz  I.  A.  Karimov  xalqimizning  fashizmga  qarshi  ozodlik  uchun 

kurash  frontlarida  ko'rsatgan  jasorati,  diyorimizda  matonatli  mehnat  qilgani  va 

berilgan  yuz  minglab  qurbonlar  abadul-abad  yodda  tutilishini  ta'kidlab,  9-may 

kunini “Xotira va qadrlash kuni” deb e'lon qildi. 

 

53 

 

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 

1. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. -T.: “O’zbekiston”, 2010. – 40 b. 

2. 

Karimov I.A. O’zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. T.1. 

– T.: O’zbekiston, 1996. – 364 b. 

3. 

Karimov I.A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. T.2. – T.: O’zbekiston, 

1996. – 380 b. 

4. 

 Karimov  I.A.  Vatan  sajdagoh  kabi  muqaddasdir.  T.3.  –  T.:  O’zbekiston, 

1996. – 366 b. 

5. 

Karimov I.A. Bunyodkorlik yo’lidan. T.4. –T.:O’zbekiston,1996. –349 b. 

6. 

Karimov  I.A.  Yangicha  fikrlash  va  ishlash  davr  talabi.  T.5.  –  T.: 

O’zbekiston, 1997. –382 b. 

7. 

Karimov  I.A  Xavfsizlik  va  barqaror  taraqqiyot  yo’lidan.  T.6.  –  T.: 

O’zbekiston, 1998. – 429 b. 

8. 

Karimov  I.A.  Biz  kelajagimizni  o’z  qo’limiz  bilan  quramiz.  T.7.  –  T.:  

O’zbekiston, 1999. – 410 b. 

9. 

Karimov  I.A.  Ozod  va  obod  Vatan,  erkin  va  farovon  hayot  –  pirovard 

maqsadimiz. T.8. – T.: O’zbekiston, 2000. – 528 b. 

10.  Karimov  I.A.  Vatan  ravnaqi  uchun  har  birimiz  mas’ulmiz.  T.9.  –  T.: 

O’zbekiston, 2001. – 432 b. 

11.  Karimov  I.A.  Xavfsizlik  va  tinchlik  uchun  kurashamiz.  T.10.  –  T.: 

O’zbekiston, 2002. – 430 b. 

12.  Karimov  I.A.  Biz  tanlagan  yo’l  demokratik  taraqqiyot  va  ma’rifiy  dunyo 

bilan hamkorlik yo’li. T.11. – T.: O’zbekiston, 2003. – 320 b. 

13.  Karimov  I.A.  Tinchlik  va  havfsizligimiz  o’z  kuch-qudratimizga, 

hamjihatligimiz va qat’iy irodamizga bog’liq. T.12. – T.: O’zbekiston, 2004. – 400 

b. 

14.  Karimov  I.A.  O’zbek  xalqi  hech  qachon,  hech  kimga  qaram  bo’lmaydi. 

T.13.  – T.: O’zbekiston, 2005. – 448 b. 

15.  Inson, uning huquq va erkinliklari – oliy qadriyat. T.14. – T.: O’zbekiston, 

2006. – 280 b. 

 

54 

 

16.  Karimov  I.A.  Jamiyatimizni  erkinlashtirish,  islohotlarni  chuqurlashtirish, 

ma’naviyatimizni  yuksaltirish  va  halqimiz  hayot  darajasini  oshirish  –  barcha 

ishlarimizning mezoni va maqsadidir. T.15. – T.: O’zbekiston, 2007. – 320 b. 

17.  Karimov  I.A.  Mamlakatni  modernizatsiya  qilish  va  iqtisodiyotimizni 

barqaror rivojlantirish yo’lida. T.16. – T.: O’zbekiston, 2008. – 368 b. 

18.  Karimov 

I.A. 

Vatanimizning 

bosqichma-bosqich 

va 

barqaror 

rivojlanishini ta’minlash – bizning oliy maqsadimiz. T.17. – T.: O’zbekiston, 2009. 

– 280 b. 

19.  Karimov  I.A.  Jahon  inqirozining  oqibatlarini  yengish,  mamlakatimizni 

modernizatsiya qilish va taraqqiy topgan davlatlar darajasiga ko’tarilish sari. T.16.  

– T.: O’zbekiston, 2010. – 280 b. 

20.  Karimov  I.A.  Yuksak  ma’naviyat  –  yengilmas  kuch.  –  T.:  Ma’naviyat, 

2008. – 176 b.  

21.  Karimov 

I.A. 

Mamlakatimizda 

demokratik 

islohotlarni 

yanada 

chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi. T: O’zbekiston, 

2010.  – 56 bet. 

22. Muhitdinov  Nuritdin.  Kremlda  o’tgan  yillarim.  T.,  “O’zbekiston”,  1995 

y.-260 b. 

23. Shamsutdinov  R.,  Karimov  Sh.  Vatan  tarixi  (O’zbekiston  Sovetlar 

istibdodi davrida) Ikkinchi kitob 2-qism. Andijon, 1998 y. -380 b. 

24. O’zbekistonning  yangi  tarixi.  Ikkinchi  kitob.  O’zbekiston  sovet 

Mustamlakachiligi davrida. T.: “Sharq” 2000 yil -520 b. 

25. O’zbekiston  tarixi.  (Oliy  o’quv  yurtlarining  nomutaxassis  fakul'tetlari 

uchun darslik) prof. R.X.Murtazaeva raxbarligida. “Yangi asr avlodi” T., 2003 y.-

360 b. 

26. O’zbekiston  tarixi.  Umumta'lim  maktablarining  10-sinf  uchun  darslik. 

Akademik A. Asqarov tahriri ostida. T., “O’qituvchi”, 1994 y.-380 b. 

27. Lafasov M.Jahon tarixi.T.: “Sharq”  2013.-320 b. 

28. Hidoyatov G.Jahon tarixi.T.:  “Sharq” 2008.-387 b. 

29. Jo’rayev N, Karimov Sh.O’zbekiston tarixi.T.: ”Sharq” 2011, -720 b  

 

55 

 

Mundarija. 

Kirish___________________________________________________    2-3  bet. 

I-bob.Ikkinchi jahon urushining boshlanishi va O’zbekistonning  

urushga tortilishi.                                                                                   

1.1  Ikkinchi jahon urushining boshlanishi._______________________ 4-13  bet.                                          

1.2.  Urush yillarida O’zbekiston sanoati va qishloq xo’jaligi.________14-25  bet. 

1.3.  Ikkinchi jahon urushi yillarida fan, maorif va madaniyat.________ 26-33  bet. 

II.bob. Ikkinchi jahon urushi yillarida o’zbek xalqining fashizm ustidan 

qozonilgan g’alabaga qo’shgan hissasi. 

2.1.O’zbekistonning qardosh xalqlarga baynalminal yordami.________34-36  bet. 

2.2.O’zbekistonlik jangchilarning ikkinchi jahon urushidagi jasoratlari._37-51 bet. 

 

Xulosa.__________________________________________________  52-53  bet. 

 

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.__________________________  54-55  bet.