Navoiy kon metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti energo mexanika fakulteti

4–TAJRIBA ISHI
Uglerodli pо’latlarni termik ishlash.


Nazariy qism.
Termik ishlash deb qotishmalarni ma'lum temperaturagacha qizdirilgandan keyin ularni har xil tezlikda sovitishga aytiladi. Po'latni termik ishlashdan maqsad uning ichki tuzilishmi (strukturasmi) va mexanik xossalarni kerakli yo'nalishda o'zgartirishdan iborat.
Termik ishlash jarayonida po'latning .chki tuzilishini o'zgarishiga ta'sir ko rsatuvchi asosiy faktorlar:
-qizdirish temperaturasi (harorati) -qizdirish vaqti
-qizdirilgan po'latni sovitish tezligi. .
qizdirish temperaturasi ko'zlangan maqsadga qarab va po'latning qizdinshdan oldingi ichki tuzilishiga bog'liq holda Fe-C holat daigrammasidan aniqlanadi.
Po'latni qizdirish va sovitish jarayonlarida uning ichki tuzilishida faza о’zgarishlari sodir bo'lishiga olib keladigan temperaturaga kritik temperatura deyiladi. Kritik temperaturalar A xarf, bilan belgilanadi. Fe-C holat diagrammasida (6.1 rasm). PSK chizig’ining ustida yotgan temperaturaga A₁, GS chizig'ining ustida yotgan temperaturalarga A₃SE, chizig’ini, ustidagisi esa A_sm kritik temperaturalari deyiladi.
Po'latni qizdirish sovutish jarayonlarida undagi faza o'zgarishlar muvozanat temperaturalar (A₁, A₃,A_m.)ga nisbatan bir oz yuqori yoki past temperaturalarda sodir bo’ladi. Shuning uchun qizdirish paytidagi temperaturani sovutish paytidagisini farq qilish uchun kritik temperaturaning belgisi - A ning yoniga yana bitta qo'shimcha harf (indeks) ko'yiladi: qizdirish paytidagi temperatura ko'zda tutilganda «С» sovitish esa «r» harfi.
Shunday qilib, po'latni qizdirganda perlitning austenitga aylanish temperaturasi A_s3, ferritning austenitda erish temperaturasi A_s3 ikkilamchi tsementning austenitda erish temperaturasi A_sm bilan belgilanadi. qizdirilgan po'latni sovitganda esa austenitning perlitga aylanish temperaturasi A_sl, austenitda ferritning ajralib chiqishi A_s3, ikkilamchi tsementning ajralib chiqish A_sm bilan belgilanadi.
Po'latni termik ishlashini bir necha turlari bor. Ularga yumshatish, normalash, toblash va bo'shatishlar kiradi.