Navoiyazot” aj “pvx, ks va M” ishlab chiqarish majmuasi 910-sonli “Xlor, xlor mahsulotlari va kaustik soda” sexining

12.3.2 Ishlab chiqarish xodimlari tomonidan xavfsizlik qoidalari, texnologik rejim normalarining buzilishi quyidagi oqibatlarga olib kelishi mumkin:
- xlor gazi, vodorod xlorid bilan zaharlanish;
- ko‘z va burun shilliq pardalarining qichishish xususiyati, dermatit, bo‘g‘ilish, ko‘rlik;
- sulfat kislota, xlorid kislota, kaustik soda, natriy gipoxlorit teriga tushganda kimyoviy kuyishlarni olish;
- bug‘, bug‘ kondensati, kaustik soda, eritilgan tuz, issiq suv va boshqalar bilan termik kuyish;
- elektr toki urishi;
- quyosh urishi;
- portlash;
- aylanadigan qismlarga ega uskunalar va mexanizmlar bilan ishlashda mexanik shikastlanish;
- balandlikdan yiqilish.
12.3.3 ishlab chiqarishdagi eng xavfli joylar:
- elektroliz bo‘limi:
- xlor va vodorodni qayta ishlash bosqichi;
- xlorni suyultirish qurilmasi;
- vodorod xlorid sintezi va xlorid kislota ishlab chiqarish;
- bug‘lanish va qattiq kaustik soda olish;
- xomashyo, oraliq mahsulotlar, tayyor mahsulotlarni quyish va tashish tugunlari;
- laboratoriya tahlillari uchun namuna olish joylari


12.3.4 Ishlab chiqarishning xavfsiz ishlashini ta’minlashning asosiy talablari
- texnologik rejim me’yorlarining buzilishiga yo‘l qo‘ymaslik, texnologik reglament, ishlab chiqarish ko‘rsatmalari va XT qoidalari talablariga rioya qilish;
- “xlorni ishlab chiqarish, saqlash, tashish va ishlatishda xavfsizlik qoidalari” talablariga rioya qilish;
- 18 yoshga to‘lgan, o‘qitilgan, ish joylarini o‘rgangan, xavfsizlik, ishlab chiqarish texnologiyasi va ularni o‘z ish joylarida amaliy qo‘llash qobiliyati bo‘yicha imtihon topshirgan shaxslarni ishga qabul qilish;
- kimyoviy xavfli, zararli moddalar bilan bog‘liq ishlar himoya vositalari, ish kiyimlari, xavfsizlik poyafzallari, qo‘lqoplar, ko‘zoynaklar, gazga qarshi niqoblarda amalga oshirish;
- yog‘ to‘kilganda, to‘kilgan joyni qum bilan to‘ldirish va keyin maxsus ajratilgan joyga olib tashlash orqali tozalash kerak. To‘kilgan toksik va agressiv moddalar ko‘p miqdorda suv bilan yuviladi. Ish shaxsiy himoya vositalaridan foydalangan holda amalga oshiriladi;
- yong‘in ishlarini yong‘in ishlarini bajarish bo‘yicha ko‘rsatmalarga muvofiq bajarish;
- chekishga faqat belgilangan va jihozlangan joylarda ruxsat beriladi;
- vodorod yonuvchan va portlovchi gazdir, shuning uchun elektroliz xonasi va vodorod bo‘linmasida chekish va olov bilan ishlash taqiqlanadi;
- ishlab chiqarish hududini toza saqlash kerak, ishlab chiqarish chiqindilari (axlat, yog‘langan artish materiallari) muntazam ravishda belgilangan joylarga olib tashlanishi kerak;
- yonuvchan suyuqliklar va materiallar (yog‘, artish uchlari va boshqalar) maxsus idishda maxsus ajratilgan joylarda va kunlik ehtiyojdan oshmaydigan miqdorda saqlanadi;
- o‘tish joylarini, yong‘inga qarshi vositalarni va yong‘in to‘g‘risida ogohlantirishlarni, zinapoyalarga, elektr jihozlarini ishga tushirish uchun to‘siqlar paydo qilish taqiqlanadi;
- elektr toki yerlashtirish tizimini yaxshi holatda saqlash;
- elektr toki yerlashtirish (nollashtirish) qurilmalarining texnik holatini kuzatish uchun jadvalga muvofiq elektr uzatish kuchlari tomonidan muntazam ravishda tekshirish va o‘lchovlarni o‘tkazish kerak;
- elektr jihozlari va elektr motorlarini demontaj qilish va ta’mirlash elektr ta’mirlash xodimlari tomonidan ilgari demontaj qilingan kuchlanish o‘chirilgan holda amalga oshirilishi kerak;
- esda tutish kerak: xavfli kuchlanish elektr ta’minoti uzilganidan keyin ham bo‘lishi mumkin;
- mexanizmlarning harakatlanuvchi qismlarini to‘siqlarini doimo soz holatda saqlash kerak. To‘siqsiz ochiq harakatlanuvchi qismlarga ega bo‘lgan mexanizmlarda ishlashga ruxsat berilmaydi;
- mashinalarning barcha harakatlanuvchi qismlarini tekshirishga faqat ular to‘xtaganidan keyin ruxsat beriladi. Ushbu jarayonni mashina harakatlanayotgan vaqtda bajarishga ruxsat berilmaydi;
- mashinalarni muntazam ravishda tekshirish va eshitib turish kerak, taqillashlarni oldini olish kerak;
- mexanizmlarning tegishli qismlariga moyning kelishini kuzatib borish kerak;
- zinapoyalarni, o‘tish joylarini va to‘siqlarni soz holatda saqlash kerak;
- shamollatish, aspiratsiya tizimlarining holatini muntazam ravishda kuzatib borish;
- Goskontexnazorat inspektori tomonidan imzolangan guvohnomaga ega bo‘lgan maxsus o‘qitilgan odamlarga kranlar va boshqa yuk ko‘tarish mashinalari bilan ishlashga ruxsat beriladi;
- barcha ko‘tarish mexanizmlari pasport va sinov hujjatlariga ega bo‘lishi va “yuk ko‘tarish kranlarini o‘rnatish va xavfsiz ishlatish qoidalari”ga muvofiq ishlashi kerak;
- avtomatlashtirish, boshqarish, signalizatsiya va blokirovkalarni doimo soz holatda saqlash kerak;
- ishlab chiqarishni zarur xomashyo, elektr energiyasi, NO‘A va A havosi, azot, suv bilan uzluksiz ta’minlash zarur;
- nosoz uskunalarni va boshqaruv moslamalari nosoz bo‘lgan uskunalarni ishlatish taqiqlanadi;
- ishlab chiqarishning muammosiz ishlashini ta’minlash uchun “xavfsizlik texnikasi va sanoat sanitariyasi qoidalari” ga rioya qilish kerak;
- 170 °C dan yuqori haroratda xlor atmosferasida temirning yonishi tufayli vodorod xlorid sintez pechida uglerodli po‘lat qismlaridan foydalanishga yo‘l qo‘yilmaydi;
- “Bosim ostida ishlaydigan idishlarini xavfsiz ishlatish qoidalari” ga bo‘ysunadigan barcha idishlarni ushbu qoida talablariga muvofiq ishlatish kerak;
Xlor ishlab chiqarishining ko‘rinadiganjoylarida“nafas olish yo‘llarini himoya qilish vositalaridan foydalangan holda ishlash!” degan yozuv bilan ishlash zarur.
Baxtsiz hodisalarni bartaraf etish va ishlab chiqarish xodimlarini evakuatsiya qilish uchun obyektda texnik vositalar va shaxsiy himoya vositalarining zarur zaxirasi saqlanishi kerak, ya’ni: rezervuardan xlor oqishini bartaraf etish uchun to‘plam; xlor quvurlarining barcha diametrlari uchun tez o‘rnatiladigan qisqichlar; quvur liniyalarining flanesli ulanishlarining barcha diametrlari uchun po‘lat tiqinlar (paronitli qistirmalari bilan); 5 mm dan 20 mm gacha bo‘lgan quvur teshiklarini yopish uchun konussimon po‘latdn yasalgan tiqinlar to‘plami; gaykali va gaz kalitlari to‘plami; chilangar asboblari; qo‘rg‘oshin va paronit listlari; rezina; bolt va gaykalar to‘plami; sim; vintellar uchun salnikli to‘ldiruvchi; batareyali chiroq; favqulodda vaziyatlar uchun shaxsiy himoya vositalari – izolyatsiya qiluvchi nafas olish apparatlari, germetik izolyatsiyalangan kostyumlar, qutqaruv kamari, neylon arqon (20 m).
Xlor to‘satdan chiqarilganda shamol yo‘nalishi hammaga ma’lum bo‘lishi uchun shamol yo‘nalishi ko‘rsatkichini sexning eng yuqori va aniq ko‘rinadigan nuqtasiga o‘rnatish kerak.
Vodorod quvurini ochishda uskunani to‘xtatish, barcha quvurlar va qurilmalarni azot yuborish kerak, vodorod chiqishi sodir bo‘lgan bo‘linmada havoning yaxshi aylanishi ta’minlanishi zarur. Yonish manbalarining yo‘qligini kuzatish kerak, chunki atmosfera havosi bilan vodorod portlovchi aralashmani hosil qiladi.
Ta’mirlash paytida issiq ishqor bilan kuyishning oldini olish uchun rezina fartuk, qo‘lqop va himoya ko‘zoynaklarini taqish kerak.
Elektrolizyorda ishlayotganda elektr toki urishi ehtimolini yo‘qotish uchun texnik xodimlar rezina poyabzal, elektr izolyatsiya xususiyatlariga ega rezina qo‘lqop kiyishlari kerak.
Kaustik soda eritmasidan kelib chiqqan yaralar va kuyishlarni dastlabki davolash uchun suyultirilgan borat kislotasi eritmasi bo‘lishi kerak. 1 litr sig‘imga ega ikkita idish boshqaruv va nazorat xonasida bo‘lishi kerak. Kaustik soda eritmasi bilan ishlaydigan har bir xonada ikkitadankolbalar bo‘lishi kerak. Kolbalar ko‘z yuvish qurilmasi bilan jihozlangan bo‘lishi kerak.
Ishlab chiqarishda ishlaydigan barcha ishchilar majbur:
- sexdagi xavfli joylarni bilishi;
- birinchi yordam to‘plamlari, favqulod holatlardagi dush va o‘z-o‘ziga yordam vannalarining joylashishini bilishi;
- zaharlanish, kuyish, elektr toki urishi uchun birinchi tibbiy yordamni ko‘rsatishni bilishi;
- favqulodda tez yordam, o‘t o‘chiruvchilar, gazni qutqarish xizmatining telefon raqamlarini bilishi;
- yong‘in uskunalari, birlamchi yong‘inga qarshi vositalarning joylashishini bilishi kerak.
Xlor ishlab chiqariladigan yoki ishlatiladigan bo‘lim xodimlari quyidagilarni bilishlari kerak:
- xlorning o‘ziga xos belgilari va potentsial xavfi;
- xlor to‘lqini paydo bo‘lganda qochish yo‘llari;
- xlor shikastlanishidan shaxsiy himoya usullari va vositalari;
- jabrlanganlarga birinchi yordam ko‘rsatish qoidalari.