Nazorat savollari Analizator nima?
Download 87.87 Kb. Pdf ko'rish
|
Ergashev Jamshidbek 18.69 guruh talabasi nazorat savollariga javoblar
- Bu sahifa navigatsiya:
- Eksteroretseptorlar
- Proprioretseptorlar
- Interoretseptorlar
Nazorat savollari
1.Analizator nima? 2.Sezgi turlari ayting? 3.Eksteroretseptorlar, proprioretseptorlar va interoretseptorlar misollar bilan tushuntiring? 4.Qaysi xromatik ranglar va axromatik ranglar deb ataladi. Misollar keltiring. 5.Ko‘r dog‘ni topish usulini tushuntiring?
7.Sezgilarning o‘sishi deganda nimani tushunasiz?
1. Анализатор деганда, ташқи маълумотларни қабул қилувчи, қайта ишловчи ва жавоб реакциясини сақловчи нерв тузилмалари тушунилади. Нерв системасида кўрув, эшитув, таъм билиш, ҳид сезиш, умумий сезги, ҳаракат ва нутқ анализаторлари фарқ қилинади. Анализаторлар маркази бош мия пўстлоғининг турли соҳаларида жойлашган. Масалан, кўрув анализатори энса, эшитиш анализатори чакка, ҳаракат анализатори пешона, сезги анализатори тепа бўлагида, нутқ анализаторлари эса чакка ва пешона бўлакларида жойлашган. Агар нутқ анализатори зарарланса нутқ бузилади, ҳаракат анализатори зарарланса фалажлик ривожланади, эшитиш анализатори зарарланса инсон эшитмайдиган бўлиб қолади ва ҳ.к.
2. Psixologiya fanida sezgilar uchta katta guruhga ajratil-gan (eksteroretseptiv, prioretseptiv, interoretseptiv) bular, o'z navbatida, yana quyidagi turlarga bo'linadi:
a) Ko'rish sezgilari. b) Eshitish sezgilari. c) Hid bilish sezgilari (eksteroretseptiv). d) Ta'm bilish sezgilari. e) Teri sezgilari. f) Muskul-harakat (kinestetik). g) Statik sezgilar (proprioretseptiv). h) Organik sezgilar (interoretseptiv).
3.Eksteroretseptorlar organizmning sirtida bo’ladi — ko’rish, eshitish, hid bilish, ta’m (maza) bilish, teri sezgisi, muskul harakat sezgisi va organik sezgi organlari shu jumladandir.
Bu a’zolar tashqi sezgi a’zolari deb ataladi. Organizmimizdan tashqaridagi narsa va hodisalarning xossalari ana shu a’zolar yordami bilan aks ettiriladi. Shu a’zolar orqali kelib chiqadigan sezgilar (ko’rish, eshitish sezgilari va hokazo) eksterioretseptiv sezgilar deb ataladi.
Proprioretseptorlar muskul, pay va boylamlarda bo’ladi. Organizmimizning ayrim a’zolarning turli harakatlarini va vaziyatini ana shu a’zolar yordami bilan sezamiz. Bu a’zolar proprioretseptiv sezgilar deb ataladi.Muskul harakat sezgilari (knestetik sezgilar) va muvozanat sezgilari (statik sezgilar) shular jumlasidandir. *
bo’ladi. Ovqat hazm qilish, nafas olish, qon aylanish organlari va shunga o’xshash ichki organlardagi jarayonlar (qo’zg’alishlar) vujudga keltiradigan sezgilar shu retseptorlar yordami bilan belgilanadi. Bu sezgilar interoretseptiv sezgilar deb ataladi. Organik sezgilar degan sezgilar interoretseptiv sezgilar hisoblanadi.
4.Yorug’lik nurlari uchburchak shisha prizma orqali o’tib, singanda hosil bo’ladigan ranglar xromatik ranglar deb ataladi. Xromatik ranglar kamalak ranglari bo’lib, bunga qizil, zarg’aldoq, sariq, yashil, havo rang, ko’k va binafsha ranglar kiradi. Bu ranglarning tur-lari nihoyatda xilma-xil bo’lib, juda ko’pdir.
Oq rang bilan qora rang, shuningdek, xilma-xil hamma kul-ranglar axromatik ranglar deb ataladi.
6. Adaptatsiya (lot. Adaptatio – mos-lashuv) – 1) organizmning turli yashash sharoitlariga moslashishi; 2) sezgi a’zolarining o‘ziga ta’sir etadigan qo‘zg‘atuvchilarga moslashishi natijasida ularda sezgirlik darajasining o‘zgarishi (mas, ko‘zning yorug‘lik yoki qorong‘ilikka moslashuvi). Qo‘zg‘atuvchining ta’sir kuchi o‘zgarishi bilan sezgirlik ham o‘zgaradi. Qo‘zgatuvchilar sust ta’sir etganda sezgirlik oshadi, kuchli ta’sir etganda esa kamayadi. Adaptatsiya hodisasi hamma
tashqi sezgilar (ko‘rish, eshitish, hid, ta’m, badan sezgisi) ga xosdir. Taktil, harorat, hid va ko‘rish sezgilarida Adaptatsiya kuchli, eshitish va og‘riq sezgilarida ku- chizdir. Ichki sezgilar (mas, tashnalik, ochlik) ga nisbatan adaptatsiya hosil bo‘lmaydi. Adaptatsiya organizmning normal hayot faoliyatini saqlab turishini, atrof muhitning turli omillari: temperatura va iqlimning o‘zgarishiga (qarang Iqlimga moslashish), balandlikka (qarang Balandlik kasalligi), ko‘pgina infeksion agentlarga (qarang Im-munitet) moslanishini ta’minlaydi. Adaptatsiya reaksiyasi moddalar almashinuvi intensivligining uzluksiz o‘zgarib turishiga asoslangan. Odam organizmining mos-lashuv reaksiyasi (A. Reaksiyasi)ni tez (spesifik) va sekin (nospesifik), tug‘ma (tur evolyutsiyasi jarayonida shakllan-gan) yoki orttirilgan (har bir organizm uchun o‘ziga xos) reaksiyalarga bo‘lish mumkin. Mas, og‘ritadigan omil ta’si-riga javoban oyoq-qo‘lni tortib olish, jismoniy ish qilganda nafas olishning kuchayishi, qon oqimi hamda yurak fao-liyatining tezlashishi va qonning qayta taqsimlanishi, qorong‘ida ko‘z yorug‘lik sezish layoqatining zo‘rayishi – bularning hammasi tug‘ma tez adaptatsiya reaksiyalaridir. Har bir kishining turli yashash sha-roitlariga moslashish imkoniyati uning irsiyati, yoshi, sog‘lig‘i va boshqalarga bog‘liq.
7.Sezgilarning jadalligi ularning miqdoriy tavsifidan iborat bo’lib, u ta’sir qilayotgan qo’zg’atuvchining kuchi va retseptorning funksional holati bilan belgilanadi.
Sezgilarning davomiyligi ularning vaqtincha ekanligi bilan ifodalanadi. Sezgilarning davomiyligi ham sezgi a’zolarining funksional holati bilan, shuningdek, qo’zg’a-tuvchining ta’sirqilish vaqti hamdajadalligi bilan olchanadi.
Qo’zg’atuvchi sezgi asosigata’sirko’rsatishi bilan darhol sezgi hosil bo’lmaydi, balki u bir qancha daqiqadan keyin vujudga keladi. Ana shu qisqa vaqt sezgining latent (yashirin) davri deb ataladi. Latent davri sezgi turlariga qarab har xil fursatda kechadi. Masalan, taktil sezgilari uchun latent davri 130 millisoniya, og’riq sezgilari uchun esa 370 millisoniyaga to’g’ri keladi, maza-ta’m sezgisi esa til yuzasiga ta’sir etil-gandan so’ng 50 millisoniyagacha vaqt oralig’ida hosil bo’ladi.
Qo’zg’atuvchi ta’sir ko’rsata boshlashi bilan qo’zg’alish hosil bo’lmaganidek, qo’zg’atuvchining ta’siri to’xtagan zahoti sezgi ham yo’qolmaydi. Vaholanki, Sezgilarning incrsiyasi (sezgilarning saqlanishi) ta’siridan keying! Hodisasi deb ataladigan narsada namoyon bo’ladi. Download 87.87 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling