Название O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim

so’zlashuvchi o’troq aholining etnik qatlami bo’lib qolgan.
Bizningcha, umuman, ushbu xulosaga qo’shilsa bo’ladi. Ammo
bunda ba’zi izoh talab o’rinlar bor. Chunonchi,“tojik” etnonimini
“tazik” atamasiga bog’lash mumkin. Lekin ulardagi etnik
xususiyat bilan “savdogar” ma’nosi unchalik to’g’ri kelmaydi.
Balki taziklar arablar dunyosidagi savdo-sotik va
hunarmandchilik bilan shug’ullanuvchi qadimgi
qabila(toifa)lardan birining nomi bo’lib, keyinchalik uzoq
davrlar tarixi taqozosiga ko’ra, ular sug’dlashib yoki forslashib
ketishgandir. Yoinki, qadimgi so’g’d qabilalariga tegishli

---

urug’lardan birining nomi bo’lishi ham mumkin. Bu urug’ning
nomi etnogenez jaroyonning ma’lum taraqqiyotida etnik nomga
aylangandir. 
Eslatish o’rinliki, Mahmud Koshg’ariy devonida “sart”, atamasi
bilan birlikda “tәjik” (tajik-tojik) atamasi ham uchraydi. Shu kabi
ba’zan fors-tojiklarga nisbatan “tot”(tat) atamasi ham
qo’llanganligi qayd etilgan. Ba’zan “tot” atamasi ikki tilli
aholi(turklashgan forslar)ga va uyg’urlarga nisbatan ham
qo’llanganligi ta’kidlangan
1
. Keyingi davrdagi O’rta Osiyo aholisi
haqida so’z yuritilgan manbalarda bu atamalar, xususan,
qadimdan sug’d va turk yoki o’zbek va tojik elatiga tegishli
bo’lganligi uchun, ayniqsa, “sart”so’zi savdo-sotiq, kosib va
hunarmandchilik bilan shug’ullanadigan tubjoy tojik va
o’zbeklarga (asosan, aborigen o’zbek va tojik elatiga) nisbatan
qo’llangan, ya’ni etnik xususiyatga ega bo’lgan nom deb ham
qaralgan.
Xullas, aniq qilib aytganimizda “tazik” ham, “sart” ham, qadimgi
ajdodlarimiz nomini ifodalagan. Akademik A.Asqarov fikr-
mulohazalaridan kelib chiqqan holda, “tazik”lar miloddan
avvalgi arabiy-forsiy va sug’diy qabilalar avlodlaridan bo’lib,
qadimgi etnogenez tip jarayon bilan bog’liq holda etnik tarixning
ma’lum davrida hozirgi tojik xalqi va millatining shakllanishi va
nomlanishiga muhim ildiz(komponent)lardan biriga aylangan,
deb qarash mumkin. “Sart”lar esa qadimgi turk-sug’d
qabilalaridan sanalgan“sarmat”lar avlodidan bo’lib, etnogenez
tip jarayonning so’nggi bosqichida, etnik tarix davrida o’zbek va
tojik xalqlari tarkibiga singib ketishgan. Bunda o’tmishda
ajdodlarimiz deb qaralgan qabilalar turli nomlar bilan atalib
kelinganligini va ularning barchasining hamda ular tarkibida
bo’lgan urug’larning nomini hozirgi bitta xalqqa tegishli deb
qaramay, umumiylik xarakterga egaligini aslo unutmasligimiz
lozim bo’ladi. 
Har holda, sarmat va sartlarning shu kabi tazik-tojik va sart
atamalarining bir-biri bilan etnik aloqasi hali to’lig’incha,
batafsil aniqlanmaganligini e’tibordan chetda qoldirmaslik
kerak. Umuman, mavzuda tahlil etilgan qadimiy ajdodlardan

---

biri- sarmat-sart qabilalari va ularning saltanati Kafkaz va
Sharqiy Yevroosiyo, xususan, Markaziy Osiyo xalqlariga,
jumladan (sak, massaget, xorazmiy va boshqa etnoslardek)
o’zbek va tojik xalqlariga ham tegishlidir. 
1
...
5
 
6
7
8
9
10
 
11
12
 
...
   
16
Обсудить данную работу