Neft-gazni qayta ishlash ob’yektlari” kafedrasi o’G’lining “” mavzusida

V Bob: Hayot faoliyati xavfsizligi
Insonning jamiyatni taraqqiy ettirish hamda ishlab chiqarishni boshqarishni asosiy kuch ekanligini hisobga olib uning sog`ligi va havfsizligi saqlash ishtimoiy taraqqiyot yo`lidagi muxim omil hisoblanadi. Sanoat korxonalarida, tashkilotlarda xavfsizlikni ta’minlash va ish sharoitini yaxshilash ma’muriyatining asosiy vazifasi sifatida mexnat qonunlari kodeksiga yozib qo`yilgan.
Ma’muriyat tarkibiga rahbar hodimlar, ya’ni sanoat korxonalari tashkilotlarida tashkilotchilik, ma’muriy-xo`jalik ishlarini amalga oshiruvchi, ishlab chiqarish jarayonlarni tashkil qiluvchi, ishlab chiqarishdagi xodimlarni boshqaruvchi, moddiy mablag’larni taqsimot bilan ishlatish va uni nazorat qilish ishlarini olib boruvchi shaxslar kiritiladi.
Ma’muriyat xodimlariga quyiladigan asosiy talablar shundan iboratki, ular davlat siyosati va uni amalga oshirish. Davlat va xalq manfaatlarini yaxshi tushingan bulishlari, mexnat sharoiti tartibini saqlay bilishlari, ishchilarni mexnat intizomini saqlash va ishga rag’batlantirish, ish unimini oshirish darajasini bir necha o’n yil oldindan ko’ra biluvchi shaxs bo’lishlari kerak. Ma’muriyat zimmasiga yuklatiladigan majburiyatlar asosan ishchilar bilan ma’muriyat o’trtasida tuziladigan mehnat bitimidan kelib chiqadi. Mehnat bitimini tuzish majburyati O’zbekiston Respublikasining Mehnat vazirligi tomonidan belgilangan. Bu qonuniyat sifatida quydagicha taxlil qilinadi. Ishchi ma’lum mutaxassislik buyicha belgilangan ishni korxona ichki tartib-qoidalariga rioya qilgan holda bajarishni, ma’muriyat esa mexnat qonunlariga asosan va jamoat bitimida ko’zda tutilgan ma’lum miqdordagi majburiyatlar mundarijasini o’z zimmasiga oladi.
Mehnat qonunlarida ko’zda tutilgan majburiyatlar quydagilardir: har bir ishchi, xizmatchini mutaxassisligi malakasiga qarab ma’lum mashina, stanok va boshqalardan iborat ish joyi, sog’lom va xavfsiz ish sharoiti, sifatli ish qurollari bilan taminlash, sanoat va mexnat intizomini har taraflama mustahkamlash, ish sharoitini kundan-kunga yaxshilab borishini taminlash maqsadida zarur texnik jixozlar o’rnatish shuningdek mehnatni muhofaza qilishning nomenklatura chora-tadbirlarini amalga oshirish.
Bundan tashqari rahbar hodimlarga xizmat vazifalari ham yuklanadi. Bu vazifalar boshqaradigan lavozimga doir tavsiya nomada belgilangan buladi.
Sanoat korxonalarining sanitariya- gigenik holatini yaxshilashda korxona xonalarini, maydonlarini yoritish alohida o’rinda turadi. Chunki to’g’ri va rejali yoritilgan xonalarda ish unimdorligi oshadi, toliqish kamayadi va korxonaning xavfsizligi ta’minlanadi. Yaxshi yoritilmagan xonalarda ishlayotgan ishchi atrofdaa joylashtirilgan narsa va buyumlarni yaxshi ko’rmaydi, ishlab chiqarish sharoitiga moslash olmaydi, natijada ishchi mexnat faoliyatida ko’zning qo’shimcha zo’riqishi vujudga keladi. Haddan tashqari yoritish ham ko’zga yomon ta’sir ko’rsatadi. Me’yorda yoritilmagan ishlab chiqarish xonalarida baxtsiz hodisaga olib keladigon holat-haf paydo bo’ladi. Ko’z uchun eng yaxshi yorug’lik quyosh nuri yorug’ligidr.
Ishlab chiqarish korxonalarining xonalari Kunduz kunlari odatda tabiiy yoritiladi. Ba’zi bir xonalar, masalan, texnologik jarayonda tabiiy yoritilish salbiy ta’sir ko’rsatadigon ishlar, ishchilarning hamma vaqt bo’lishi shart bo’lmagan joylar, joylashishi bo’yicha tabiiy yoritilish imkoniyati bo’lmahgan yerlar- yer osti xonalari, qurilmalari va omborlar hamma vaqt suniy yoritilishi mumkin.
Neftni qayta ishlash sanoati korxonalarida portlash va yong’in xafi bo’lgan texnologik jarayonni amalga oshirishda qullaniladigan elektr uskunalarning tuzilishiga alohida talab qo’yilgan.
Shamollatish tizimlarida to’g’ri foydalanish, ularni to’gri tartibda ushlab turish katta ahamiyatga egadir. Shamollatish tizimlari ishga tushirishdan avval texnik va sanitariya-gigena sinovidan o’tqaziladi. Texnik sinovda shomolatish qurilmasining texnik xususiyati-tavsifnomasi, ishlash unimdorligi, bosmi havo harakati tezligi va boshqa birliklari aniqlanadi.
Sanitariya-gigena sinovida esa shamollatish qurilmalari va tozalash moslamalarining foydaliligi, ular yordamida normal metereologik va sanitariya-gigena va mehnat sharoitlari yaratilishi mumkinligi tekshiriladi. Olingan barcha ma’lumotlar qurilmaning texnik pasportids qayd qilinadi. Bu parport shamollatish tizimini texnik xolatini aniqlaydigan asosiy xujjat bo’lib hisoblandi. Ish jarayonida sodir bo’ladigan ba’zi cheklanishlar yoki kamchilklar ishlash qobiliyatining kamayishiga olib keladi. Shuning uchun ham shamollatish qurilmalarini tartib asosida rejali-ogoxlantiruvchi taminlash, vaqti-vaqti bilan ularga qarab turish talabqilinadi. Bunday vazifa maxsus tayorgarlikdan o’tgan ishchi-xizmatchilarga topshiriladi.
Meteriologikbirlik omillarining har biri ayrim holda yoki bir nechtasi birgalikda insonning mehnat qilish qobilyatiga, sog’lig’iga juda katta ta’sir qiladi. Bazi hollarda bunday tasir ko’rsatish foydali bo’lishi mumkin. Salqin sharoitda istuvchi omil vas hu bilan birga texnologik jarayonlardan ajralib chiqayotganbug’ va par xisobiga nisbiy namlik ortib ketganda, uni normallashtiruvchi omil bo’lishi mumkin. Ba’zi vaqtlarda esa omillarning bir biriga qushilishinatijasida zararli ta’sir darajasi ortib ketishi mumkin. Nisbiy namlik va haroratning ortib ketishi uchun og’ir sharoit vujudga keltradi. Bundan tashqari ish joylardagi havo harakatining oshishi harorat yuqori bo’lgan vaqtda, ijobiy natija beradi, harorat past bo’lgan vaqtda esa salbiy natija beradi. Bundan ko’rinib turibdiki, matereologiya omillari bazi bir xollarda inson organizimining issiqlik boshqarilishini buzib yuborishi mumkin.
Inson organizimining issiqlik boshqarilishi fiziologik va kimyoviy jarayonlar asosida tana haroratini bir xil chegarada (36-37 C) saqlab turish qobilyati demakdr. Metereologiya sharoiti doimo o’zgarib turgan holatda tana haroratining o’zgarmasligini saqlash, inson hayotining asosiy bo’lgan organizimidagi bioxomik jarayonlarning normal bo’lishini taminlaydi.