Neft va gaz sanoatining rivojlanish tarixi

Vodorod ionlarining ko‘rsatkichi pH

Vodorod ionlarining to‘planishi (kontsentratsiyasi) gilli eritmalarda sodir bo‘ladigan fizik-kimyoviy jarayonlarning xarakterini va jadalligini ifodalaovchi ko‘rsatkich hisoblanadi. pH ko‘rsatkichi toza suv uchun 7 ga teng. Agar pH>7 bo‘lsa muhit ishqorli, pH<7 bo‘lganda esa kislotali xarakterga ega bo‘ladi.

Shuningdek vodorod ko‘rsatkichlari orqali burg‘ilash qudug‘idagi gilli eritmalarning holati aniqlanadi. Bu esa ularni kimyoviy jihatdan samarali qayta ishlashga imkon beradi. Yuvish eritmalardagi pH ning o‘zgarishiga qarab minerallashgan suvlarning quduqga oqib kirganligini, ximogen tog‘ jinslarining ochilganligini hamda har xil asoratlarning hosil bo‘lganligini tahmin qilish mumkin.
Gilli eritmalarni talab qilingan sifatda olish va burg‘ilash jarayonida eritmalarning dastlabki xossalarini bir me’yorda saqlab turish uchun eritmalarga kimyoviy reagentlar qo‘shib qayta ishlanadi.


Bir kecha-kunduzdagi cho‘kmalar

Bir kecha-kunduzdagi cho‘kmalar burg‘ilash eritmasining kolloidlilik xosasini xarakterlaydi. Uni aniqlash uchun aralashtirilgan eritmani sig‘imi 100 m³ bo‘lgan darajalangan silindrik idishga qo‘yib bir-kecha kunduz tinchlikda saqlanadi. Yuqori sifatli eritmalar uchun bir kecha kunduzdagi cho‘kishning miqdori nolga teng bo‘ladi.

7.7 - rasm. Burg‘ilash eritmasining bir kecha-kunduzdagi cho‘kishini aniqlash uchun ОМ-2 asbobi: 1 - qopqoq; 2 - teshik; 3 - idish; 4 – almashinuvchi probirka.

Gipsli eritmalar

Ingibator moddasi qo‘shilgan eritmalardan biri (gipsli, ya’ni CaSO₄ tuzi qo‘shilgan eritma). Gipsli burg‘ilash eritmalari o‘zining haroratga chidamliligi, ya’ni termik barqarorligi va haroratga nisbatan chidamliligi bilan boshqa ingibatorli eritmalardan farq qiladi. Gipsli eritmalar harorat darajasi 160-180 ⁰C bo‘lgan sharoitlarda chidamli bo‘ladi.

Gipsli eritmalarni qizdirganda ularning sizilish (filtrlanish) xossalari kam o‘zgaradi, biroz qovushqoqligi ortib, quyuqlanishi mumkin. Bunday hollar yuz berganda, eritmaga xromatli tuzlar qo‘shib, uning qovushqoqligini talab darajasigacha oshiriladi.
Gipsli burg‘ilash eritmalarining ingibirlanishini oshirish uchun eritmadagi kaltsiy miqdoriga qo‘shimcha miqdorda gips Yoki alebastr qo‘shib, kaltsiy miqdori 300 mg/ ga yetkaziladi.
Eritmaning qovushqoqligini, suv ajratish xossalarini nazorat qilib borish uchun, unga xrom ligno-sulfanat tuzi va karboksimetiltsellyuloza kabi kimyoviy reagentlar qo‘shiladi.