Neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi

 mahalliy qarshilik koeffitsientlari 

3-jadval 

Mahalliy 

qarshilik 

turlari 



 

Mahalliy 

qarshilik 

turlari 



 

Rezervuardan 

chiqish uchun: 

 

Qaytarma 

klapan 

(xlopushka) 

1,30 

to‘g‘ri 

0,50 

Xlopushka 

orqali 

0,85 

Salnikli 

kompensator 

0,20 

Quvur 45 

burchak-90 

burchak 

 

Filtr:  

 

egilgan 

0,15-

0,35 

Neft uchun 

2,00 

payvandlangan 

0,5-1,0 

Qora neft 

mahsulotlari 

uchun 

3,00 

aylanma 

uchlik  

1,20 

Tiniq neft 

mahsulotlari 

uchun 

1,50 

zulfin 

(zadvijka) 

0,15 

Konfuzor  

1,00 

Ventil 

3,50 

kran 

0,10 

 

1.-masala.  Ichki  diametri  511  mm  li,  uzunligi  120  km  li  quvurdan  8 

mln/t/yil  neft  haydalmoqda.  Neftning  zichligi  878  kg/m

3

,  kinematik 

qovushqoqligi  0,55  sm

2

/sek,  haydalish  vaqti  350  kun.  Quvurning  absolyut 

g‘adir-budirligi  e=0,1  mm.  Quvur  uzunligi  bo‘yicha  napor  yo‘qotilishi  va 

haydalish rejimi aniqlansin.        

Masalaning 

yechimi: 

Quvurning 

neft 

bo‘yicha 

sekundlik 

o‘tkazuvchanlik qobiliyatini aniqlaymiz: 

с

м

G

q

/

3

,

0

3600

24

350

10

878

8000000

3600

24

350

3

3

=









=





=

−



 

Quvur bo‘yicha neft oqimining tezligi:  

с

м

d

q

w

/

5

,

1

511

,

0

14

,

3

3

,

0

4

4

2

2







=

=



 

Haydalish rejimi: 

14000

10

55

,

0

511

,

0

5

,

1

Re

4

=





=

=

−



wd

 

Quvurning nisbiy g‘adir-budirligi: 

000392

,

0

511

1

,

0

2

2

=



=

=

d

e



 

Reynolds sonining o‘tish qiymati: 

472000

000392

,

0

5

,

59

5

,

59

Re

143

,

1

143

,

1

1



=

=



 

ReRe

1

  bo‘lgani  uchun  haydash  jarayoni  gidravlik  silliq  quvur 

zonasida  kuzatilmoqda,  shu  sababli  gidravlik  qarshilik  koeffitsienti  Blazius 

ifodasi bo‘yicha quyidagicha: 

0292

,

0

14000

3164

,

0

Re

3164

,

0

4

4

=

=

=



 

Gidravlik qiyalik quyidagicha: 

00655

,

0

81

,

9

2

5

,

1

511

,

0

0292

,

0

2

2

2

=





=



=

g

w

d

i



 

Quvurdagi ishqalanish hisobiga napor yo‘qotilishi: 

м

il

h

иш

785

10

120

00655

,

0

3

=





=

=

 

2. – masala. Ichki diametri 720 mm li (devor qalinligi 9 mm) quvurdan 

15 mln.t. neft mahsuloti haydalmoqda. Neft mahsulotining zichligi 880 kg/m

3

 

kinematik  qovushqoqligi  0,8·10

-4

  m

2

/sek.  Quvurning  uzunligi  270  km, 

absolyut  g‘adir-budirlik  0,15  mm.  Quvur  uzunligi  bo‘yicha  umumiy  napor 

yo‘qotilishi aniqlansin (boshlang‘ich va oxirgi nuqtadagi nevillir balandliklar 

farqi  265  m,  umumiy  mahalliy  qarshiliklar  koeffitsienti  yig‘indisi  esa  12  ga 

teng deb olinsin). 

Masalaning 

yechimi: 

Quvurning 

neft 

bo‘yicha 

sekundlik 

o‘tkazuvchanlik qobiliyatini aniqlaymiz:         

с

м

G

q

/

5

,

0

3600

24

350

10

880

1500000

3600

24

350

3

3

=









=





=

−



 

Quvurning ichki diametrini aniqlaymiz: 



2

−

= D

d

  bu  erda  D  quvurning  tashqi  diametri,    -  quvur  devorining 

qalinligi. 

мм

D

d

702

18

720

2

=

−

=

−

=



 

Quvur bo‘yicha neft oqimining tezligi: 

с

м

d

q

w

/

3

,

1

702

,

0

14

,

3

5

,

0

4

4

2

2







=

=



 

Haydalish rejimi: 

5

,

11407

10

8

,

0

702

,

0

3

,

1

Re

4

=





=

=

−



wd

 

Quvurning nisbiy g‘adir-budirligi: 

0004273

,

0

702

15

,

0

2

2

=



=

=

d

e



 

Reynolds sonining o‘tish qiymati: 

440000

0004273

,

0

5

,

59

5

,

59

Re

143

,

1

143

,

1

1



=

=



 

ReRe

1

  bo‘lgani  uchun  haydash  jarayoni  gidravlik  silliq  quvur 

zonasida  kuzatilmoqda,  shu  sababli  gidravlik  qarshilik  koeffitsienti  Blazius 

ifodasi bo‘yicha quyidagicha: 

031

,

0

5

,

11407

3164

,

0

Re

3164

,

0

4

4

=

=

=



 

Gidravlik qiyalik quyidagicha: 

0038

,

0

81

,

9

2

3

,

1

702

,

0

031

,

0

2

2

2

=





=



=

g

w

d

i



 

Quvurdagi ishqalanish hisobiga napor yo‘qotilishi: 

м

il

h

ишк

1026

10

270

0038

,

0

3

=





=

=

 

Quvur uzunligi bo‘yicha umumiy napor yo‘qotilishi  





+

+

=

z

h

h

H

мах

ишк

 

buning uchun mahaliy qarshilikdagi umumiy napor yo‘qotilishi 



мах

h

 

aniqlanadi: 

м

g

w

h

мах

03

,

1

81

,

9

2

3

,

1

1

12

2

2

2

=





=

=







 

м

z

h

h

H

мах

ишк

1292

265

03

,

1

1026

=

+

+

=



+

+

=



 

Topshiriqlar 

1. Ichki diametri 1198 mm li, uzunligi 360 km li quvurdan 30 mln/t/yil 

neft haydalmoqda. Neftning zichligi 860 kg/m

3

, kinematik qovushqoqligi 0,45 

sm

2

/sek, haydalish vaqti 350 kun. Quvurning absolyut g‘adir-budirligi e=0,05 

mm.  Quvur  uzunligi  bo‘yicha  napor  yo‘qotilishi  va  haydalish  rejimi 

aniqlansin. 

2. Ichki diametri 920 mm li (devor qalinligi 10 mm) quvurdan 25 mln.t. 

neft  mahsuloti  haydalmoqda.  Neft  mahsulotining  zichligi  865  kg/m

3

, 

kinematik  qovushqoqligi  0,75·10

-4

  m

2

/sek.  Quvurning  uzunligi  650  km, 

absolyut  g‘adir-budirlik  0,14  mm.  Quvur  uzunligi  bo‘yicha  umumiy  napor 

yo‘qotilishi aniqlansin (boshlang‘ich va oxirgi nuqtadagi nevillir balandliklar 

farqi  100  m,  quyidagi  mahalliy  qarshiliklar  mavjud;  rezervuardan  to‘g‘ri 

chiqish, aylanma uchlik, ventil, filtr mavjud). 

 

 

 

 

Berilgan variantlar asosida umumiy napor yo‘qotilishi aniqlansin. 

№ 

Tashqi 

diametr 

va 

devor 

qalinli-

gi 

Dt, 



 

mm 

Quvur- 

ning  

uzun 

ligi, 

L, km 

O‘tka-

zuv- 

chanlik 

kobi-liya- 

ti, 

G, 10 

6 

t/y 

Kine-matik 

qovush- 

qoqlik 



, m

2

/s 

10

-4 

Mahsu-

lot- 

ning 

zich-

ligi, 



,  

g/sm

3 

Bosh-

lang‘ich 

va oxir-gi  

nevillir 

farqi 



z, 

m 

Mahalliy 

qarshilik- 

lar yig‘in-

disi 



h



, m 

Absol-

yut 

g‘adir 

budur-

lik 

e, mm 

1 

1220/

12 

404 

74 

0,25 

0,85 

265 

80 

0,15 

2 

1020/

11 

380 

65 

0,26 

0,88 

263 

70 

0,1 

3 

920/1

0 

370 

56 

0,27 

0,89 

240 

65 

0,15 

4 

820/9 

430 

50 

0,24 

0,81 

230 

57 

0,1 

5 

720/8 

320 

45 

0,25 

0,85 

200 

55 

0,15 

6 

1420/

13 

560 

80 

0,26 

0,88 

190 

85 

0,1 

7 

1020/

11 

430 

60 

0,27 

0,89 

320 

80 

0,15 

8 

1220/

12 

345 

70 

0,24 

0,81 

380 

70 

0,1 

9 

920/1

0 

305 

62 

0,25 

0,85 

280 

65 

0,15 

10 

720/8 

415 

51 

0,26 

0,88 

400 

57 

0,1 

11 

1220/

12 

330 

75 

0,27 

0,89 

390 

55 

0,15 

12 

1020/

11 

470 

63 

0,24 

0,81 

270 

85 

0,1 

13 

920/1

0 

520 

58 

0,25 

0,85 

210 

80 

0,15 

14 

820/9 

630 

53 

0,25 

0,88 

240 

70 

0,1 

15 

720/8 

450 

43 

0,26 

0,89 

315 

65 

0,15 

NEFT MAHSULOTLARINI KETMA-KET HAYDASHDAGI ASOSIY 

HISOB-KITOBLAR 

 

Tiniq neft mahsulotlarini quvur orqali haydashda asosiy usullardan biri 

ketma  –ket  haydash  hisoblanadi.  Ketma-ket  haydashda  bitta  quvurning 

o‘zidan turli xil, masalan benzin, kerosin, dizel yoqilg‘isi haydaladi. 

Ketma-ket  haydashda  mahsulotlar  ma’lum  miqdorda  ketma-ket,  siklik 

ravishda haydaladi. 

Masalan: 10 tonna benzindan so‘ng 30 tonna kerosin, so‘ngra 20 tonna 

dizel yoqilg‘isi, 30 tonna kerosin, so‘ngra esa  yana 10 tonna benzin yoqilg‘isi 

haydalib, siklik ravishda bu jarayon shu tarzda takrorlanadi. 

Mahsulotni  quvurning  oxirida  qabul  qilishda  esa  mahsulotlar  alohida-

alohida  qabul  qilinib  rezervuarlarga  uzatiladi.  Bu  usulning  yutuq  tomoni 

shundan iboratki, bitta quvurning o‘zidan turli xil neft mahsulotlari haydaladi. 

Qo‘shimcha  quvur  qurishni  talab  etmaydi.  Texnik  iqtisodiy  jihatdan  arzon 

usul hisoblanadi. 

Bu jarayonni amalga oshirishda ba’zi bir tushunchalarga e’tibor berish 

kerak.  Haydash  jarayonida  haydalayotgan  neft  mahsulotlarining  fizik- 

kimyoviy  xususiyati  bir-biriga  yaqin  bo‘lishi  kerak.  Masalan    benzin 

mahsulotidan  so‘ng  kerosin  mahsulotini  haydash  maqsadga  muvofiq 

hisoblanadi.  Aks  holda  ularning  xusustiyati  keskin  farq  qilsa,  haydash 

jarayonida  ko‘p  miqdorda  aralashma  hosil  bo‘ladi,  kontakt  zonasi  ortadi, 

qabul qilishda muammolar tug‘iladi. 

Kontakt  zonasidagi  harakatlanuvchi  qismda  aralashma  hosil  bo‘lib, 

quvurdagi harakatlanish jarayonida uning hajmi va uzunligi ortib boradi.  

Quvurning  qabul  qilish  punktida  aralashma  bir  qancha  qismlarga 

ajratiladi  va  kerakli  turi  bo‘yicha  mahsulotlarga  qo‘shiladi.  Hajmlarni 

aralashtirishda  ikkita  neft  mahsuloti  olinib,  ularning  hajmini  V

1

  va  V

2

  deb 

olsak, hosil bo‘ladigan umumiy aralashma hajmi V

aral.  

Quyidagicha bo‘ladi  

2

1

V

V

V

арал

+



                                 (27) 

bo‘ladi. 

Hajmiy konsentratsiyalarni s

1

 va s

2

 deb olsak, ya’ni birinchi va ikkinchi 

neft mahsulotlari aralashmalarining nisbatlari quyidagicha bo‘ladi. 

арал

V

V

V

V

V

c

1

2

1

1

1

=

+

=

                             (28)   

арал

V

V

V

V

V

c

2

2

1

1

2

=

+

=

                            (29) 

 

)

1

(

2

1

=

+ c

c

                                (30) 

Hajmiy 

konsentratsiya, 

aralashma 

tarkibidagi 

har-bir 

neft 

mahsulotining hajmiy ulushini bildiradi. 

YA’ni 

,

1

1

арал

V

c

V



=

 

арал

V

c

V



=

2

2

 aralashma zichligini aniqlash uchun har 

bir neft mahsulotining zichligi hisobga olinadi va quyidagicha bo‘ladi. 

2

2

1

1

c

c

арал



+



=







                    (31) 

Konsentratsiyalarni aniqlash uchun quyidagi formuladan foydalaniladi. 

2

1

2

1









−

−

=

арал

c

                                 (32) 

1

2

1

2









−

−

=

арал

c

                                (33) 

Ishlab  chiqarishda  chegaraviy  ruxsat  etilgan  konsentratsiya    harfi 

orqali  belgilanib,  benzindagi  dizel  yoqilg‘isining  chegaraviy  ruxsat  etilgan 

konsentratsiyasi  

d/b 

va  dizeldagi  benzin  yoqilg‘isining  chegaraviy  ruxsat 

etilgan konsentratsiyasi 

b/d 

bo‘lsa ular quyidagicha aniqlanadi: 

(

) (

)

(

)

753

2800

248

0

0

/

−



−

+



−

=

д

кк

кк

кк

кк

б

д

Т

Т

Т

Т





        (34) 

0

/

lg

55

37

,

11

в

Т

Т

Т

в

в

д

б



+

=



                    (35) 

Bu  yerda  T

s.q.

  –  benzinning  GOST  bo‘yicha  so‘ngi  qaynash  harorati 

(S),  T

s.q.

  –  benzinning  aynan  so‘ngi  qaynash  harorati  (S),  T

yonish

  –  dizel 

yoqilg‘isining    GOST  bo‘yicha  yonish  harorati  (S),  T

yonish

  –  dizel 

yoqilg‘isining  aynan yonish harorati (S), 

dizel

 – dizel yoqilg‘isining zichligi. 

4.1.  Masala.  Uch  xil  neft  mahsuloti  ketma-ket  haydalayapti.  A-76 

avtomobil  benzini,  L-62  yozgi  dizel  yoqilg‘isi,  yonish  harorati  62S,  L-40 

yozgi  dizel  yoqilg‘isi,  yonish  harorati  40S.  Bitta  siklda  bu  yoqilg‘ilarni 

qanday joylashtirish kerak? 

Masalaning  yechimi:  A-76  benzinining  zichligi  760  kg/m

3

  ni  tashkil 

etadi.  L-62  dizel  yoqilg‘isining  zichligi  840  kg/m

3

,  L-40  yoqilg‘isining 

zichligi 835 kg/m

3

. SHu sabali 1- L-40 haydaladi, keyin  L-62 keyin yana L-

40 A-76 keyin L-40 bitta  jarayon  sikli tugaydi.      

4.2. Masala. Aralashmada 30% benzin, 70% dizel, benzinning zichligi 

735  kg/m

3

,  dizel  yoqilg‘isining  zichligi  840  kg/m

3

  bo‘lsa,  aralashmaning 

zichligi qanday bo‘ladi? 

Masalaning  yechimi:  1-L-40  haydaladi,  keyin  traktor  kerosini,  keyin 

yana L-40 keyin A-80 keyin Ai -92 keyin A-80 keyin L-40 haydalib bitta sikl 

jarayoni tugaydi. 

4.3.  Masala.  400  kg  kerosinni  (

k

=780  kg/m

3

)  100  kg  dizel  yoqilg‘isi 

(

d

=835 kg/m

3

) bilan aralashtirildi. YOqilg‘ining zichligi aniqlansin. 

Masalaning  yechimi:  Aralashma  zichligini  quyidagi  ifoda  orqali 

aniqlaymiz: 

,

2

2

1

1

c

c

арал



+



=







  bu  ifodada  konsentra-siyalar  s

1

=30/100=0,3  va 

s

2

=70/100=0,7 bo‘ladi. U holda 

aral

=735∙0,3+840∙0,7=808,5 kg/m

3

.  J: 808,5 

kg/m

3

 

4.4.  Masala.  Rezervuarda  8000  m

3

  benzinga,  benzin  va  dizel 

yoqilg‘isini ketma-ket haydashdan hosil bo‘lgan 150 m

3

 aralashma qo‘shildi. 

Benzinning  zichligi  735  kg/m

3

,  aralashmaning  zichligi  780  kg/m

3

,  dizel 

yoqilg‘isining zichligi 840 kg/m

3

. 

Dizel 

yoqilg‘isining 

benzindagi 

ruxsat 

etilgan 

chegaraviy 

konsentratsiyasi aniqlansin. 

Masalaning  yechimi:  Quyidagi  ifoda  orqali  aralashmadagi  dizel 

yoqilg‘isining konsentratsiyasi aniqlanadi: 

;

1

2

1

2









−

−

=

c

c



−

−

=

735

840

735

780

2

c

0,429 

 bu  shuni  ko‘rsatadiki,  150  m

3

  aralashmada  150∙0,429=64,35  m

3

  dizel 

yoqilg‘isi  mavjud.  SHundan  so‘ng    rezervuardagi  dizel  yoqilg‘isining 

benzindagi ruxsat etilgan chegaraviy konsentratsiyasi aniqlanadi: 

V

V

V

+

=

1

2



  bu  erda  V

2

-aralashmadagi  dizel  yoqilg‘isining  hajmi,  V

1

- 

rezervuardagi benzinning hajmi, V-aralashmaning hajmi,  

150

8000

5

.

64

+

=





0,0079 yoki 0,79 %