Nerv tizimi va neyronlar reja: Neyronlarning strukturaviy klassifikatsiyasi: Neyron sinflari

Dentritlar

Ta’sirotlarni qabul qiluvchi va nerv impulsini hujayra tanasiga o’tkazuvchi o’simtalar dendritlar deb nomlanadi. Dentrit atamasini ilk marotaba fanga 1889-yilda shveysariyalik gistolog Vilgelm Gis tomonidan kiritilgan. Dendrit bo’yicha impuls neyron tanasi tomon intiladi. Ular unchalik uzun emas va neyron tanasi yaqinida daraxtga o’xshab shoxlanib tugallanadi. Dentritlar aksonlardan farqli ravishda o’zida juda ko’p ribosomalarni tutadi. Dendritlar miqdori turli neyronlarda turlichadir. Ko’pchilik dendritlar maxsus tuzilishga ega bo’lgan sezuvchi nerv oxirlari (retseptorlar) bilan tugaydi. Boshqa dendritlar esa qo’shni neyronlarning aksonlari bilan sinaps hosil qiladi. Masalan, miyachaning po’stloq qismidagi Purkine hujayralari dendritlarida 200000 ga yaqin akson terminallari aniqlangan. Dendritlar butun bo’yi bo’yicha bir xil uzunlikka ega bo’lmay, ba’zi joylarda bo’rtib chiqqan do’mboqchalar hosil qiladi.

Akson

Bitta neyronda asosan, bitta akson bo’ladi. Odatda, akson juda uzun bo’ladi. Aksonlar dendritlardan farq qilib, doimiy diametrga ega bo’ladi. Shuningdek, aksonlar bor bo’yiga do’mboqchalar hosil qilmaydi. Aksonlarning protoplazmasi aksoplazma deb atalib, ular neyrofibrillalar, mikronaychalar, ko’p sonli mitoxondriyalar va silliq endoplazmatik to’rdan tashkil topgan. Akson tashqi tomondan miyelin pardasi bilan qoplangan bo’ladi. Miyelin pardasi umurtqali hayvonlarning aksonlarga xos. Uzun akson tanasida bir nechta Shvann hujayralari bo’lib, ularning oralig’ida Ranve bog’lamlari bo’ladi.
Yo’ldoshli sutemizuvchilar bosh miyasidagi eng katta oq modda – qadoqsimon tana 20 mln atrofidagi aksonlarning jamlanmasidan hosil bo’lgan.
Turli xil neyron sinflari: juda xilma-xilligi
Inson tanasi 37 trillion hujayradan iborat. Asab tizimining ko'pgina hujayralari glial hujayralar, aslida bu bizning miyamizda eng ko'p uchraydigan va biz unutishga moyil bo'lganimiz, ammo qolgan xilma-xillik neyronlar deb ataladigan narsalarga to'g'ri keladi. Elektr signallarini qabul qiladigan va chiqaradigan bu nerv hujayralari o'zaro bog'lanib, asab tizimining turli sohalari orqali signallarni nerv impulslari orqali uzatuvchi aloqa tarmoqlarini hosil qiladi.
Inson miyasi taxminan bor 80 dan 100 milliardgacha neyron. Asab tizimining murakkab funktsiyalarini bajarish uchun asab tarmoqlari javobgardir, ya'ni bu funktsiyalar har bir individual neyronning o'ziga xos xususiyatlarining natijasi emas. Va asab tizimida qilish kerak bo'lgan juda ko'p narsalar va miyaning turli qismlarining ishlashi juda murakkab bo'lganligi sababli, bu asab hujayralari ham ushbu ko'p vazifalarga moslashishlari kerak. Buni qanday qilishadi? Ixtisoslashgan va neyronlarning har xil turlariga bo'lish.
Ammo neyron sinflarining xilma-xilligini o'rganishni boshlashdan oldin, keling, ularning umumiy jihatlari: ularning asosiy tuzilishi.
Neyronning tuzilishi
Miya haqida o'ylaganimizda, odatda neyronlarning tasviri yodga tushadi. Ammo hamma neyronlar ham har xil turlarga o'xshamaydi. Biroq, odatda uning tuzilishi quyidagi qismlardan iborat:
Soma: Shuningdek, nomlangan soma perikaryon, bu neyronning hujayra tanasi. Bu erda yadro joylashgan va undan ikkita turdagi kengaytmalar tug'iladi
Dendritlar: Dendritlar somadan kelib chiqqan va shoxchalar yoki uchlarga o'xshash kengaytmalardir. Ular boshqa hujayralardan ma'lumot olishadi.
Axon: Akson somadan boshlanadigan cho'zilgan tuzilishdir. Uning vazifasi tanadagi boshqa neyron, mushak yoki bezga somadan nerv impulsini o'tkazishdir. Aksonlar odatda miyelin bilan qoplanadi, bu moddalar asab impulsining tezroq aylanishini ta'minlaydi.
Miyelin haqida ko'proq ma'lumotni bizning maqolamizda bilib olishingiz mumkin: "Miyelin: ta'rifi, funktsiyalari va xususiyatlari"
Akson bo'linadigan va signalni boshqa neyronlarga etkazish uchun javob beradigan qismlardan biri terminal tugmasi deb ataladi. Bir neyrondan ikkinchisiga o'tadigan ma'lumot yuboruvchi neyronning terminal tugmalari bilan qabul qiluvchi hujayraning dendriti o'rtasidagi birikma bo'lgan sinaps orqali uzatiladi.
Neyronlarning turlari
Neyronlarni tasniflashning turli usullari mavjud va ular turli mezonlarga asoslanib o'rnatilishi mumkin.
1. Nerv impulsining uzatilishiga ko'ra
Ushbu tasnifga ko'ra neyronlarning ikki turi mavjud:
1.1. Presinaptik neyron
Yuqorida aytib o'tilganidek, ikkita neyronning birikmasi sinapsdir. Xo'sh, presinaptik neyron - bu neyrotransmitterni o'z ichiga oladi va uni boshqa neyronga o'tish uchun sinaptik bo'shliqqa chiqaradi..
1.2. Postsinaptik neyron
Sinaptik tutashgan joyda bu neyrotransmitterni qabul qiladigan neyron.