New uzbekistan: innovation, science and education

Апрель 2023 10-қисм
Тошкент
‘‘ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОН: ИННОВАЦИЯ, ФАН ВА ТАЪЛИМ’’
ЎҚИТУВЧИНИНГ ПЕДАГОГИК МАҲОРАТИ 
Абдуллаева Шоҳидахон Давронбековна 
Mуҳаммад ал-Xoразмий номидаги 
Тошкент ахборот технологиялари университети 
Урганч филиали “Гуманитар ва ижтимоий фанлар” 
кафедраси доценти, ф.ф.н Телефон:[phone]
Аннотация: Мазкур мақолада таълим мақсади, мазмуни, шакл, услуб ва воситалари 
таълим жараёнлари мазмунини таҳлил қилиш учун қўлланиладиган анъанавий категориялар, 
айнан шу категориялар маълум предмет, мутахассислик ёки ихтисослик бўйича ўқув-
тарбиявий жараённи ташкил қилувчи педагог фаолиятининг предмети сифатида юзага 
чиқишига эътибор қаратилиши кўрсатиб ўтилган. 
Kalit so’zlar: ўқитиш технологияси, таълим жараёни, замонавий таълим, дидактик 
жараён, муаммоли ўқитиш, модул таълими, ривожлантирувчи таълим.
Педагогик маҳорат - таълим ва тарбия санъати. Бу ўқувчининг дунёқараши ва қобилиятини 
ҳар томонлама камол топтиришга барча турдаги ўқув-тарбиявий ишларни йўналтира 
оладиган касбий қобилиятдир.
Педагогик маҳоратнинг асосини касбий билим (ўқитувчи шахсининг касбий-педагогик 
йўналиши, касбий аҳамиятли билим) ташкил этади. Ўқитувчининг билими, бир томондан, у 
ўргатган фанга, иккинчи томондан, ўқувчиларга қаратилган. Касбий билимларнинг мазмуни 
- бу фан, унинг методологияси, шунингдек, педагогика ва психология ҳақидаги билимлар.
Касбий педагогик билимларнинг муҳим асоси мураккаблик ва интеграциядир. Бу энг 
аввало ўқитувчининг ўрганилаётган фанларни синтез қилиш қобилиятидир. Синтезнинг 
ўзагини педагогик муаммоларни ҳал қилиш, ҳодисаларнинг психологик моҳиятини 
тушунишни талаб қиладиган педагогик вазиятларни таҳлил қилиш, шахс шаклланишининг 
маълум қонуниятлари асосида ўзаро таъсир қилиш усулларини танлаш ташкил этади. 
Ҳар бир педагогик вазифани ҳал қилиш ўқитувчининг бутун педагогик билим тизимини 
долзарблаштиради, бу ўзини бир бутун сифатида намоён қилади.
Мураккаблик, умумлаштириш билан бир қаторда, уста ўқитувчининг касбий билими ҳам 
индивидуал иш услуби (касбий ижод) каби муҳим таркибий қисм билан тавсифланади.
Педагогик маҳорат асосининг яна бир таркибий қисми - ўқитувчининг хулқ-атворини 
ташкил этиш шакли (касбий зарур қобилият, кўникма ва малакалар). Кўникмасиз, 
ҳаракат усулларини ўзлаштирмасдан билим, йўналиш ва қобилиятлар, яъни, педагогик 
техника, мумкин эмас. Уларсиз ўқитувчи фаолиятининг юксак натижаларини тасаввур 
қилиб бўлмайди. Бундан ташқари, педагогик техника педагогик маҳоратнинг ҳам асоси 
бўлиб, таълим ва тарбиянинг қўлланиладиган тамойиллари, воситалари ва усуллари 
самарадорлигини оширадиган усул ва усуллар мажмуидир.
К.С. Станиславскийнинг айтишича, истеъдод кам - сизга технология керак. Ўқитувчи 
мукаммал техникага эга бўлиши керак. A.С.Макаренко педагогик техникага катта аҳамият 
берган. У шундай деб ёзган эди: “Юз ифодасига эга бўлмаган, юзига керакли ифодани бера 
олмайдиган ёки кайфиятини ушлаб туролмайдиган киши яхши тарбиячи бўла олмайди. 
Педагог ўзини шундай тутиши керакки, ҳар бир ҳаракат уни тарбиялаши, айни дамда 
нимани хоҳлаётганини ва нимани хоҳламаслигини доимо билиши керак.
Педагогик техника педагогик муаммоларни ҳал қилиш жараёнида ўзини ўзи бошқариш 
ва ўзаро муносабатда бўлиш қобилиятини ўз ичига олади.
A.С. Макаренко педагогик маҳорат фақат истеъдодли кишиларнинг мулки эмаслигини 
таъкидлади. Ўқитувчи бир неча йиллик меҳнатдан сўнг маҳоратга эришади. Педагогик 
мукаммалликка эришиш жараёнини қандай тезлаштириш, уни бўлажак ўқитувчиларда 
қандай шакллантириш керак?
Бунинг учун зарур шарт-шароит касбга йўналтириш, бўлажак ўқитувчини ўз касбини тўғри 
танлаш, педагогик фаолиятга талабгорларни илмий асосланган ҳолда танлаш, шунингдек, 
зарур билим, кўникма, малакалар тизимини ўзлаштириш, касбий жиҳатдан муҳим сифатлар, 
қобилиятларни шакллантиришдан иборат. ва таълим муассасасида ишлашга тайёрлиги.
Ўқитувчининг педагогик маҳоратини шакллантириш маърузаларнинг илмий мазмуни 

---

50