Neyropsixologik tushunchalar. Miya strukturasining asosiy tamoyillari Nerv sistemasining funksiyasi 2 qismga bo’linadi: - 1-funksiya odam organizmining barcha hujayra, to’qima, organlari va sistemalarining ishini boshqarish, tartibga solish va ularning ozaro bog’lanishini taminlash.(I.P.Pavlov quyi funksiya deb atagan) Bu vazifani orqa miya, uzunchoq, o’rta, oraliq miya va miyachadagi nerv markazlari bajaradi.
- 2-funksiya tashqi muhit b/n bo’glanish, moslashish, atrofdagilar b/n munosabat o’rnatishi (fikrlash, o’rganish, muommala)ni taminlash (Pavlov oliy nerv faoliyati deb atagan) Vazifani bosh miya yarim sharlari va po’stloqdagi nerv markazlari bajaradi.
Nerv sis. 2 qismdan: - Periferik nerv sis. – orqa miyadan chiquvchi 31juft sezuvchi va harakatlantiruvchi nerv tolasi, bosh miyadan chiq. 12juft nerv va umurtqa pog’onasi atrofida va ichki organlarda joylashgan nerv tugunlari kiradi.
- Markaziy nerv sis. – orqa va bosh miya kiradi.
Funksiyasiga ko’ra nerv sistemasi 2qismga - Vegetativ nerv sis. – ichki organlari (ayr., qon ayl., ovqat hazm qil., jinsiy) va ichki sekretsiya bezlari ishini va moddalar almashinuvini boshqaradi.
Orqa miya - umurtqa pog’onasi kanalda joylashgan, 40-45sm, 30-40 gr bo’ladi. 31-33ta (8tasi bo’yin; 12tasi ko’krak; 5tasi bel; 5tasi dumg’aza qismida joylashgan) segmentdan iborat.
- 1-tashqi qism oq modda nerv tolalaridan
- 2-ichki qism kulrang modda nerv hujayralaridan
Orqa miya segmentlari funksiyasi: - - bo’yin segmenti nerv markazlari bosh sohasidan ko’krakning 5-qovurg’asigacha, qo’lning tashqi yuzasi, kaft va barmoqlar terisi va muskullarining sezish va harakatlanishini tam.
- - ko’krak segmenti nerv markazlari 5-qovurg’agdan qovuqqa qadar va qo’lning ichki yuzasi teri va muskullari va shu sohadagi ichki a’zolarning sezishi va harakatlanishini taminlaydi.
- - bel segmenti nerv mark./ qovuqdan boshlab oyoq/ning oldingi yuzasi va barmoq/gacha bo’lgan to’qima va org/ sez. va harak.
Bosh miya - bosh miya 2 qismdan iborat bosh miya yarim sharlari va bosh miyaning stvol qismi (uzunchoq miya; Varoliev ko’pri (miya ko’pri)gi; o’rta va oraliq miya va miyacha kiradi)
- Uzunchoq miya: reflektor va o’tkazuvchanlik funk. bajar. Reflektor funk- nafas olish, yurak ishini boshqarish markazi; ko’zni ochib-yumish, ko’z yoshi, yo’talish, aksirish, oshqozon-ichakda shira ajralishini boshqarish reflekslari markazi joy.
- miya ko’prigi (Varoliev ko’prigi) – reflektor va o’tkazuvchanlik funk. – uchlik, ko’z soqqasini va yuz muskullarini harakat. Nerv markaz/ joylashgan.
- O’rta miya: qoramtir moddali nerv markazi ovqatni chaynash va yutish reflekslarini, qo’l barmoqlari nozik harakatini boshqaradi. Qizil tana – muskullar tarangligini. Po’stloq osti ko’rish mark.
Po’stloq osti eshitish mark.
- Oraliq miya – ko’rish do’mboqlari (talamus) va do’mboq osti soha (gipotalamus)
- ko’rish do’mboqlari (talamus) po’stloq osti sezgi markazi b/b issiq sovuq, og’riq, tam, hid eng avval shu mark. orqali qabul qilinadi
- Miyacha – barcha muskullar tarangligi, harakatlarning tartibli bajarilishi, muvozanat.
Do'stlaringiz bilan baham: |
