Niyazova n. A, Ximmataliyev d. O

Internetning asosiy xizmatlari. 
Xizmat
–bu bir-biri bilan o'zaro ishlaydigan dasturlar juftligi qat'iy 
belgilangan yo'l. Ushbu juftlikning dasturlaridan biri server deb, boshqasi esa 

---

86 
mijoz deb nomlanadi. Ularning o'zaro ta'siri usuli xizmat protokoli bilan 
belgilanadi. 
Tarmoq xizmatlari terminologiyasining o'ziga xosligiga e'tibor berishingiz 
kerak. Mijoz
–bu (xizmatdan foydalanuvchi) emas, balki uning kompyuteriga 
o'rnatilgan dastur. Server bu xizmat ko'rsatuvchi provayderning kompyuteri emas, 
balki uning kompyuterida ishlaydigan dastur. 
Shunga ko'ra, turli xil xizmatlarning ko'plab mijozlari iste'molchining 
kompyuteriga o'rnatilishi mumkin va turli xil xizmatlarning ishlashini 
ta'minlaydigan dasturiy ta'minot serverlarining ko'p qismi jismoniy tarmoq 
serveriga o'rnatilishi mumkin. 
World Wide Web(WWW). Jahon xizmati, shubhasiz Keng Internet (yoki 
shunchaki Internet) bugungi kunda eng jozibali va ommabop hisoblanadi. U 
ko'pincha Internetning o'zi bilan adashib qoladi. 
Umumjahon Internetning axborot resurslari Veb-hujjatlar deb nomlanadi 
(ularni veb-sahifalar deb ham atashadi). Veb-hujjatning belgilangan qismlari 
gipermatnli bog'lanishlar (gipermatnli havolalar) deb nomlanadi. 
Giperhavola yoqilganda, hujjat yuklanadi, u bilan bog'liq va bu jarayon 
takrorlanishi mumkin. Gipermatnni ishlatish printsipi veb-hujjatlarning axborot 
maydonida istalgan manzillarni eslab qolish, saqlash va kiritish shartisiz harakat 
qilish imkonini beradi. 
Siz rasmlar, ovoz, musiqa va boshqa multimediya ob'ektlarini, masalan 
animatsiya va video-fayllarni veb-hujjatlarga qo'shishingiz mumkin. Zamonaviy 
veb-xujjatlar, shuningdek, veb-hujjatni ko'rib chiqayotganda foydalanuvchi 
kompyuterida ishlaydigan mikroprogrammalar deb ataladigan faol ob'ektlarni ham 
o'z ichiga olishi mumkin. 
WWW xizmati HTTP foydalanuvchi protokoli asosida ishlaydi (Giper 
matnni uzatish protokoli). Bu keng tarmoq xizmatlari protokoli oilasidagi eng 
oddiy protokol. 
WWW xizmatini ta'minlaydigan server dasturlari veb-serverlar deb 
nomlanadi. Veb-hujjatlarni qabul qilish va ijro etish uchun mijoz dasturlari veb-

---

87 
brauzerlar deb nomlanadi. Agar mijoz tomonidan ishlaydigan kompyuter Windows 
da ishlayotgan bo'lsa, u holda veb-mijozni maxsus sotib olib o'rnatishingiz shart 
emas. Ushbu tizim allaqachon standart Internet-ko'ruvchini, Microsoft Internet 
Explorer ni o'z ichiga oladi, uning versiya raqami operatsion tizimning versiya 
raqamiga bog'liq. 
Elektron pochta (E-mail)
–eng qadimgi Internet xizmatlaridan biri. Elektron 
pochta xabarlari grafikasiz va dizayn yoki formatlash elementlarisiz oddiy matndir. 
Internetda elektron pochta xizmati pochta serverlari deb nomlangan dasturlar 
tomonidan ta'minlanadi. Iste'molchilar tomonidan elektron pochta mijoz dasturi 
(elektron pochta mijozi) o'rnatilishi kerak. 
Ushbu xizmat SMTP (oddiy) asosida ishlaydi Mail Transfer Protocol-
elektron pochta xabarlarini yuborish uchun oddiy protokol) va POP3 (Post Office 
Protocol 3-elektron xabarlarni qabul qilish protokoli). 
Internetda elektron pochta xabarlari manzillar serveriga etib borguncha 
serverlar orasidagi zanjirda tashiladi. U erda ular tarmoqqa ulanishni kutish 
jarayonida to'planishadi. Har bir xabar ikki qismdan iborat: Sarlavha va 
xabarlardan. 
Elektron pochtaning muhim omili shundaki, yuborilgan va qabul qilingan 
xabarlarning barcha nusxalari uzoq vaqt ikkala tomonning kompyuterlarida 
saqlanadi. Vaqt o'tishi bilan har bir tomonning bayonotlarining mohiyatini aniqlash 
va tasdiqlash oson. 
Pochta xabarlarini olganda, hech bo'lmaganda, ruxsatsiz shaxslarning boshqa 
odamlarning yozishmalariga kirishiga yo'l qo'ymaslik uchun identifikatsiya qilish 
talab etiladi. Oddiy pochtadan foydalanib, biz har qanday pochta qutisidan xat 
ololmaymiz-faqat bizda qonuniy kalit mavjud bo'lgan qutidan olishimiz mumkin. 
Xatlarni pochta qutisiga emas, balki pochta manziliga kelganingizda shaxsingizni 
tasdiqlovchi hujjatni taqdim etishingiz orqali olishingiz kerak. 
Elektron pochta xizmatiga kirish uchun siz pochta serverlaridan birida 
ro'yxatdan o'tishingiz kerak. Ushbu ro'yxatga olish hisob qaydnomasini (pochta 
qayd yozuvini) yaratish deb nomlanadi. 

---

88