Niyazova n. A, Ximmataliyev d. O

Avtomatlashtirilgan ishlashning asoslari ma'lumot olish tizimlari. 
Avtomatlashtirilgan ma'lumot olish tizimlari (AIPS) semantik ma'lumotlarni 
kiritish, qayta ishlash, saqlash va qidirish uchun mo'ljallangan. Semantik 
ma'lumotni izlash so'rovning semantik tarkibini AIPSda saqlanadigan hujjatlarning 
semantik tarkibi bilan taqqoslashni o'z ichiga oladi. 
Bunday operasiya faqat hujjatlar va so'rovlarning semantik tarkibini noyob 
tavsiflashga imkon beradigan ma'lumotlarni taqdim etish uchun ma'lum bir til 
mavjud bo'lganda mumkin. 
Tabiiy til bu noaniqlik va yuqori murakkablik tufayli mos emas. Axborot olish 
tili (IPN) deb ataladigan bunday til mavjud bo'lsa, AIPSning ishlash jarayoni 
quyidagilardan iborat. 

Hujjat mazmunini tarjima qilish yoki so'rovni tabiiy tildan AOT ga (matnni 
indekslash jarayoni). Indekslash natijasida hujjatning to'liq matni (so'rov) uning 
semantik tarkibini qisqacha aks ettiradigan ba'zi belgilar bilan almashtiriladi. 
Ushbu xarakteristikaga hujjatning qidirish tasviri (AML) yoki so'rovning qidirish 
tasviri (REF) deyiladi. Ba'zida REF qidiruv retsepti (PP) deb nomlanadi; 

Mashina kodlarida (kodlashda) POD va POSES ni vakillik qilish. Ko'pincha 
bu qadam avvalgisi bilan birgalikda amalga oshiriladi. POD va POS massivlarini 
tashkil qilish, ushbu massivlarning elementlarini qayta ishlash va ularni qidirish 
uchun eng qulay shaklda taqdim etish; 

Ma'lumot qidirish, ya'ni, tarkibi qidirish retseptiga mos keladigan hujjatlarni 
qidirish qatoridan tanlash. Ushbu operatsiya hujjatning qidiruv tasvirining 
so'rovning qidirish rasmiga (berish mezonlari) semantik yozishmalarining (KSS) 
ba'zi mezonlariga muvofiq amalga oshiriladi; 

Foydalanuvchiga tanlangan POD uchun tegishli ma'lumotni berish; 

So'rovlarni yoki dasturlarni tuzatish va oldingi amallarni takrorlash. Ushbu 
operatsiya iste'molchi AIPS ishidan qoniqmasa va u ommaviy yoki dialog rejimida 
bajarilsa bajariladi. 

---

134