Низо услубий қўлланма indd

I. ЁШ ОИЛАЛАР ҲАЁТИДА НИЗОЛАР ВА УЛАРНИ 
БОШҚАРИШ
1.1. Низо тушунчасининг ижтимоий-психологик 
таҳлили
1
Низо табиати. Ижтимоий ҳаётда, шахслараро муноса-
батларда айрим алоҳида низолар, ўзаро келишмовчиликлар
бўлиб туриши муқаррар. Одатда, 
низо деб, қарама-қарши 
йўналган қарашларга, нохуш ҳиссий кечинмалар билан 
боғлиқ гуруҳлараро ёки шахслараро муносабатлар орқали 
ифодаланувчи тўқнашувларга айтилади
2
.
Психологик нуқтаи назардан талқин этганда, одамлар-
га ҳалокатли таъсир этадиган жиҳат бу – низоларнинг ўзи 
эмас, балки уларнинг оқибати ҳисобланади. Низолар оқиба-
тида инсон руҳиятида қўрқинч, ваҳима, адоват каби салбий 
ҳислар юзага келади. Агар мазкур кечинмалар кучли бўлса 
ва узоқ муддат давом этса, одамда ҳимоя реакцияси пайдо 
бўлиши ва мустаҳкамланиши мумкин. 
Низо натижасидаги салбий ҳолатлар шахснинг ҳис-
сиёти, хатти-ҳаракатлари, тафаккур ва ҳатто характерида 
маълум ўзгаришлар содир этади. Бу ўзгаришлар шахснинг 
хулқ-атворида намоён бўлиб, мазкур субъект қатнашаёт-
ган бошқа вазиятларга ҳам тарқалади ва ўзаро муноса-
батларнинг кенг соҳаларини эгаллай бошлайди. Масалан, 
қўрқув ва хавф муҳитида тарбияланган одам кейинча-
лик худди шундай муҳитнинг манбаига айланиши эҳти-
молдан холи эмас. У ҳатто ўз болаларини ҳам шундай 
муҳитда тарбиялайди ёки оилани ҳам ана шу услубда
бошқаради.
1
Каримова В.М. Ижтимоий психология. – Т.: “Fan va texnologiya”, 
2012. – 172 б.; Махмудов И. Бошкарув психологияси. - Т.: “Yunaks – 
Print”, 2006. – 230 б.
2
Гришина Н.В. Психология конфликта. Спб. Питер. 2003.

---

5
Низоли оилаларга ижтимоий-психологик ёрдам кўрсатиш 
Ижтимоий ҳаётни низоларсиз тасаввур этиш қийин. Шу-
нинг учун баъзан олимлар зиддият ёки низоларнинг нафақат 
салбий, балки ижобий томонлари ҳам бўлиши мумкинлиги-
ни очиқ эътироф этадилар. Масалан, Г.Андреева
3
айрим ни-
золарнинг конструктив оқибатлари тўғрисида ёзади. Унинг 
фикрича, баъзан икки шахс ўртасида келиб чиққан низо 
улар истиқболда тўғри хулоса чиқариб, шундай ҳаракатни 
бошқа қайтармасликка, омилкорликка, ҳушёрликка ундай-
ди. Ёки бир қарашда танбеҳга асосланган шахслараро низо 
шахсни ўз устида муттасил ишлашга, ўз хулқини ўзи туза-
тишига олиб келади. Бундай низолар оқибатига кўра кон-