Низо услубий қўлланма indd
Оиладаги низолар ва уларнинг оқибатлари
Download 1.01 Mb. Pdf ko'rish
|
Низо - услубий қўлланма
|
1.3. Оиладаги низолар ва уларнинг оқибатлари
7 Оилавий низолар, одатда, бир-бирини тингламаслик, яъни бир-бирларининг истакларини “эшитмаслик”, ҳаётга бўлган қарашларнинг фарқланиши, ўта қаттиқ назорат, таъ- би устидан кулиш, эътибор етишмаслиги, иш фаолиятидаги муаммолар туфайли юзага келади 8 . Афсуски, барча оила ҳам ота-она ва улар дунёга келтир- ган фарзандлар билан тўлиқ бўлавермайди. Тақдир тақозо- си билан айрим оилаларда низолар келиб чиқади ва унинг оқибати сифатида никоҳ барбод бўлади. Олимлар никоҳ- нинг барбод бўлишини ўрганиб, унинг сабаблари турлича бўлиши мумкинлиги тўғрисида ўз назарий қарашларини баён этганлар. Масалан, айрим психологлар ажримларни “туртки” концепцияси орқали тушунтиришга уринадилар. Яъни, яхши тинч-тотув яшаётган оилада бирдан шундай ҳолат юз берадики, масалан, хиёнат, ўлим, хасталик, рашк ва шунга ўхшаш воқеалар туртки бўлди-ю, оила устуни қулайди. Аслида ҳаётда қўққисдан шундай бир силкиниш ёки туртки билан оила бирдан бузилиб кетиш ҳолатлари кам учрайди 9 . Яна бир ҳолат олимлар фикрича, “орқага кетиш” деб номланади. Бу шундай ҳолатки, унга кўра, эр ва хотин- ни яхши, илиқ муносабатлар боғлаб турган, лекин айнан муҳаб бат бирдан совиб, эр-хотин бир-бирини кўрса ғаши келадиган, гаплари ёқмайдиган, низокаш бўлиб қолади. Бундай воқеалар ҳаётда тез-тез учрайди. Сабаби бирдан ён- ган олов, яъни муҳаббат, маълум вақт ўтгач ўчиши, сўниб қолиши мумкин. 7 Ёшлар билан ишлаш жараёнида низоларни бошқариш / Тузувчи: А.Т.Жалилов. – Тошкент : Tafakkur Bo‘stoni, 2018. – 5-б.; Каримова В., Акрамова Ф., Хонқулова Н. Мустаҳкам оила – маҳалла таянчи Т.: А.Навоий номидаги Ўзбекистон Миллий кутубхонаси нашриёти, 2009. – 47-52 б. 8 Ёшлар билан ишлаш жараёнида низоларни бошқариш / Тузувчи: А.Т.Жалилов. – Тошкент : Tafakkur Bo‘stoni, 2018. – 5-б. 9 Каримова В., Акрамова Ф., Хонқулова Н. Мустаҳкам оила – маҳалла таянчи Т.: А.Навоий номидаги Ўзбекистон Миллий кутубхонаси нашриёти, 2009. – 53-56 б. 20 Шу каби ҳолатлар ва ундан бошқа сабаблар туфай- ли оила ажримларининг содир бўлиши барча замонлар ва давр ларда ҳам кузатилган. Фақат никоҳнинг барбод бўлиши шакллари ва сабабларида ҳар бир даврда ўзига хос асослар бўлган дейиш мумкин. Масалан, Шарқ мамлакатларида қадимдан никоҳнинг барбод бўлиши энг кам учрайди, деб ҳисоблаб келинган. Чунки оила институтининг пойдевори мустаҳкам бўлишига аждодларимиз қайғурганлар. Етти пуштини суриштириш, совчилик институти орқали бир-би- рига мос келадиган ёшларнинг тақдирини боғлаш, ҳаттоки, узоқ қариндошлар ўртасидаги никоҳлар, яъни олдиндан бир-бирларини билган одамларнинг ўзаро келишуви, меҳр ва муҳаббат ришталари орқали оила қуриш ўзбекчиликка хос одатлар сифатида қадрланган ва таъкидлаб ўтилган ни- коҳ мотивларининг барчасида оқилона фикр юритиш, ёшлар ва улар ота-оналарининг “етти ўлчаб бир кесиши” оиланинг мустаҳкам бўлиши учун замин ҳисобланган. Никоҳ ажримларига келсак, бундай ҳолат Шарқ халқла- рида ҳам, бизда ҳам содир бўлган. Эски манбаларда никоҳ ажримига сабаб бўлган омиллар сифатида, аввало, эр ёки хотинда тўйдан кейин аниқланган наслий хасталиклар, кўп ҳолатларда эркак кишининг, айрим ҳолатларда аёлнинг бош қа инсон билан “тил” топишиб кетиши, бообрў ва ман- сабдор шахснинг келинчакни ёқтириб қолиши ва зўрлик билан эски оилани бузишга мажбур қилишлар, фарзандсиз- лик, аёлнинг бепуштлиги сабаб эркакнинг хотинни талоқ қилиши, иқтисодий ночор ёш оиланинг ўз рўзғорини юрита олмаганлигидан аёлнинг бошқа одамга турмушга чиқишга мажбур бўлиб қолиши каби сабаблар қайд этилган. Муҳи- ми шуки, никоҳнинг барбод бўлишидаги ташаббус асосан эркак кишининг қўлида бўлган. Агар у хоҳласагина, никоҳ барбод бўлган. Мабодо аёл ташаббус кўрсатса, у қаттиқ жа- золанган, жамоатчилик уни қоралаган, ҳаттоки, тош бўрон қилинганлиги тўғрисида қадимий китоблар, кинофильмлар- дан маълум. Бошқа халқларда ҳам ўзига хос анъаналар мавжуд бўл- ган. Масалан, қадимги Хитойда никоҳ ажримига олиб ке- ладиган сабабларга эрнинг ота-онаси раъйига қарамаслик, |
