Низомий номидаги тошкент давлат педагогика

Болалар боғчасида сенсор тарбиянинг шартлари ва методлари 
Мактабгача ёшдаги болаларнинг мазмунли фаолияти сенсор тарбиянинг 
муҳим шартларидан биридир. Худди ана шу мазмунли натижали фалият 
шароитида болаларнинг эътиборини буюмларнинг ўзига хос хусусиятларига 
жалб этиш, уларга бу буюмларни ўзлаштиришда ёрдам бериш имконияти пайдо 

---

225 
бўлади. Бу имконият шу билан изохланадики, худди ана шундай фаолиятда 
болалар унинг натижаси сифатларни, хусусиятларни муносабатларни ажратиш 
кўникмасига боғлиқлигини ва унга асосланиб иш тутиш кераклигини англаб 
етишади. Масалан, бола чизган расмнинг сифати буюм шаклини, қисмлари 
муносабатини, рангини, катта-кичиклигини ажратиш кўникмасига боғлиқ 
бўлади; агар бола пирамида ҳалқалари ва матрёшка қисмларининг 
каттакичиклигини ажратиб, уни ҳисобга олса пирамида ёки матрёшқани тўғри 
йиғиши мумкин. Шу муносабат билан сенсор тарбия - болалар боғчасида 
тарбия ва таълим дастури‖нинг махсус мустақил бўлими қилиб ажратилмаган, 
балки тасвирий, мусиқий, ўйин, мехнат, нутқ каби фаолият турларига 
киритилган.
Сенсор тарбия таълим шароитида айниқса муваффақиятли амалга 
оширилади. Бола сенсор тажрибасини катталарнинг мунтазам рахбарлигисиз ўз 
холича ўзлаштирар экан, у ўзоқ вақт давомида синаш ва хатолар йўлидан 
боради; унинг сенсор тажрибаси онгли тарзда ҳосил қилинган бўлмайди., у 
объектларни таҳлил қилиб идрок этиш кўникмасини етарли даражада 
кўникмасини етарли даражада эгалламаган бўлади. Ҳатто катта ёшдаги 
болалар, масалан, геометрик шаклларни, уларни номланишини билмасликлари 
мумкин, уларнинг ҳарактерли белгилари ва фарқларини кўра олмайдилар, 
уларни реал буюмларда таний олмайдилар; болалар буюмларнинг физик 
хоссаларини (силлиқлиги, тиниқлиги, юмшоқлиги, ялтироқлиги, товушининг 
ўзига хослигини ва бошқаларни) билмаслиги мумкин; мактабгача ёшдаги 
болалар 
буюмларни 
текшириш, 
кўрсатилган 
сифатларни 
ажратиш 
ҳаракатларини ҳам эгалламаган бўладилар. Сенсор ривожланиши стихияли 
кечган болалар ялтироқлик, тиниқлик, силлиқлик, қаттиқлик, эгилувчанлик 
каби сифатларни 10 фоиз холларда (турли ёш гуруҳларида) ажратишган ва 
номлашган, ўргатилганда эса бу мазмунни 3-4 ёшли тарбияланувчилар 
эгаллаши мумкин бўлади.
Шундай қилиб, сенсор тарбиянинг муваффақияти болаларнинг мазмунли 
фаолияти ва катта одамнинг ўргатиши таъсири остида ўтишига боғлиқдир.

---

226 
Сенсор тарбия жараёнида бир қанча босқичларни ажратиб кўрсатиш 
мумкин.